Katechese onder de kerstboom
We zijn vanavond rond kribbe en kerstboom samen om … ja, om wat?
Tiny vertelde ons …. in de winkel, waar ze altijd allerlei kerstkribbes verkochten, was dat nu uit de collectie gehaald. Ouderwets … niet meer van deze tijd … dat hoeven de mensen niet meer.
En op eerste kerstdag zijn een aantal supermarkten gewoon open.
Dus vanavond samen, om wat …?
Om te beginnen: iedereen heeft het volste recht een feest of een speciale dag te vieren, te beleven zoals die dat zelf wil. Dus prima, geen kerstkribbe; prima, gewoon boodschappen doen.
Dat is wel armoe voor wie nog de gelukkig makende sfeer heeft gekend van een mooi koor, een eventueel witte kerst, volle kerken bij de nachtmis, eeuwenoude kerstliederen, een kerstboom thuis en bijna in elk katholiek gezin een al of niet zelf gemaakte kerststal. Lekkere worstenbroodjes, kerststol, kaarsen overal in de rondte en cadeautjes onder de boom.
Een lange avond-nacht-dag waarin de geboorte van Jezus werd herdacht en waarin door al die dingen een warme saamhorigheid gestalte kreeg: Jezus, de vredevorst, eeuwen geleden door profeten voorzegd, redder en gods zoon.
Hallo … kan het wat minder?
De bijbelstudie heeft immers in de Heilige Schrift passages opgedoken – beelden en verhalen – die schatplichtig zijn aan de mythologie van de omringende volkeren.
Onontkoombaar werd duidelijk dat Jezus niet ’Gods zoon’ is, zoals in onze – niet-mythologische, biologische wereld – vader en zoon zich verhouden. Jezus was een mens, maar een mens die leefde in volledige overgave aan God(1). En daarvoor werd in de joodse cultuur de uitdrukking gebruikt ’hij is een zoon van God’. Iets dergelijks, maar met een andere lading, overkomt ook de Ajacieden in Amsterdam, die ’godenzonen’ worden genoemd. Ook in de bijbel zelf zijn nog heel wat andere vooraanstaande met god verbonden mensen ’zoon gods’ genoemd. Dus niet de zoon van God in biologische zin, en dus ook geen maagdelijke geboorte uit Maria. Geen verrijzenis als gebeurtenis uit de nieuwsrubrieken in de krant. Dus ook geen goddelijke drie-eenheid van Vader … Zoon … en … Heilige Geest. Exit het kerkelijke en eeuwenlang theologisch bij elkaar gepuzzelde kernbegrip van de heilige Drie-eenheid.
Dat hakt er wel even in.
Maar het wordt nog erger.
Hedendaagse theologen, die bewust in de moderne tijd leven, hebben goede papieren als ze – gesteund door de ontmythologisering van de theologisch diepgravende bijbelkritiek – uitspreken: god bestaat hoogstwaarschijnlijk niet! Verder gaan ze niet, want je kunt nooit bewijzen dat iets niet bestaat.
Het zou te ver voeren om vanavond stil te staan bij hun argumentaties Er zijn daarover recent een aantal indrukwekkende studies verschenen met als conclusie: ‘God’ bestaat niet!
Hun gedachtegang wordt op een uitdagende manier samengevat in een aantal oneliners:
Alles wat van boven komt, komt van beneden; ook als we zeggen dat het van boven komt
Geloven in een God die niet bestaat
God bestaat niet en Jezus is zijn zoon
Jezus is gestorven en Christus is verrezen
Atheďstische dominee een godsgeschenk.
Daarmee wordt bedoeld: het gaat niet om fysieke feitelijkheden, maar om een duiding van de werkelijkheid in beelden, verhalen, uitspraken. Jasna zal zich mijn uitspraak herinneren, jaren geleden: ’Je hebt gelijk, Jasna, Sinterklaas bestaat niet, maar … hij doet wel de cadeautjes door de schoorsteen’. Zo’n zegswijze wil iets duidelijk maken op een taalniveau, waarmee je anders het geheim van de werkelijkheid niet kunt uitdrukken.
En zo zijn we weer terug bij de beginvraag: we zijn vanavond samen om … ja, om wat?
We vieren de geboorte van een mens die heeft uitgedragen en zelf heeft beleefd hoe ware humaniteit eruit ziet. En die daardoor op een onherhaalbare manier belangrijk is geworden voor velen van ons: een voorbeeld, een rolmodel. Om na te volgen ‘ook als er geen God is in den Hoge’. Om te doen wat de barmhartige Samaritaan deed. Ik ben benieuwd wie van jullie dat verhaal kent?
Als je het zo bekijkt, dan worden al die kerstverhalen en kerstattributen weer waar, ook al zijn ze niet werkelijk gebeurd. Het is een manier om de betekenis van Jezus voor ons tot leven te brengen.
Daarom zijn we vanavond bij elkaar: om de gedachtenis aan hem levend te houden en ons open te stellen voor zijn geest.
Zalig kerstmis!
Hubert Michiels van Kessenich
Drs. Hubert Michiels van Kessenich is theoloog en bestuurslid van de stichting Kerk Hardop die verantwoordelijk is voor de website rk-kerkplein.org.
(1) In de gelijktijdige Griekse denkwereld werd, wat wij God noemen, onder woorden gebracht als ‘het goede, ware en schone’.
Op dit moment zijn er nog geen bijdragen voor dit thema.
