Geloven of niet geloven, ’t gaat er tussenin
Toen muziek nog op vinyl stond, zong Rob de Nijs in ‘Zuster Ursula’: "’t Gaat niet goed en ’t gaat niet slecht, ’t gaat er tussenin”. Hetzelfde kun je concluderen uit het onderzoek naar de religiositeit in Nederland, dat het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft gedaan en dat nu door Joep de Hart van het SCP werd geanalyseerd in zijn boek ‘Zwevende gelovigen. Oude religies en nieuwe spiritualiteit’ (uitg. Bert Bakker). NRC Handelsblad vatte de analyse in volgende conclusie: "Ja, waarschijnlijk is er wel iets tussen hemel en aarde. De mens kan toch niet alles weten? En er zal toch wel leven na de dood zijn. Maar laten we eerst zoeken naar onze innerlijke god. (...) 86 procent van de bevolking gelooft iets of twijfelt althans. Atheďst is bijna niemand". Zoals De Nijs dus zong: "’t Gaat niet goed en ’t gaat niet slecht, ’t gaat er tussenin". Maar wat doen de kerken daarmee? Hebben ze oren naar die vage verzuchtingen van religie en die stamelende bede om een teken van hoop? Of zeggen ze: je moet ons hele verhaal aannemen, of je komt er niet in. Ik hoop het eerste, al vrees ik het tweede. Maar door zich streng op te stellen prijst de kerk zich uit de markt. Erger nog, ze zet zich buiten de traditie. Want het gaat hem in het christendom niet om marktaandeel maar om barmhartigheid.
Wie tussen geloven en niet geloven in zit, neigt eigenlijk naar het eerste. Anders zou hij niet aarzelen. Alvast niet na die langlopende tijd van secularisering waarvan het atheďsme claimt het eindresultaat te zijn. Fout gedacht van de atheďsten, leren de onderzoeken van het SCP. Aarzelen blijkt alsnog uit te lopen op hopen. Hopen is openstaan voor het oningevulde en voor wat men weet nooit zelf te kunnen invullen.
Dat aarzelen, twijfelen, zoeken en treuzelen is dus een uitdaging voor de christelijke kerk. Omdat al dat geaarzel bij het leven na de dood, al dat getwijfel over God, al dat gezoek naar spiritualiteit en al dat getreuzel bij religie zich afspelen in een cultuur die doordesemd is van het christendom. Immers, al de rest van het aanbod op de religieuze markt sloeg even aan, maar is alweer grotendeels uit de rekken verdwenen. New Age, boeddhisme, transcendente meditatie, noem maar op, je vindt ze nog bij de religieuze toko, maar daar kom je niet altijd winkelen. Chinezen doe je ook niet elke dag, je keert ’s anderdaags terug naar de Hollandse of de Belgische keuken. Spiritueel ook. Ook dat blijkt uit het onderzoek. Die oosterse dingen hebben hun tijd gehad. De oosterse religieuze keuken is alweer passé.
En dus is de vraag aan het westerse christendom letterlijk hemelhoog: wat heb je te bieden aan die geseculariseerde religieuze zoekers, aan die ‘zwevende gelovigen’ die hangen tussen ‘oude religies en nieuwe spiritualiteit’? Een open deur waardoor ze binnen mogen en kunnen deelnemen, of een gesloten hek waardoor ze even mogen kijken maar buiten moeten blijven? Het is dé pastorale vraag van vandaag. Velen proberen hem te vermijden en doen gebruikelijk verder. Heel wat hoogkerkelijke tenoren, als ik het zo oneerbiedig mag zeggen, zouden zo graag hekkensluiters zijn. Alleen de echten, de overtuigden, de volbloedkatholieken komen er nog in, als het van hen afhangt.
Het probleem is dat niemand weet wat een volbloedkatholiek is. Meer nog, niemand heeft eigenlijk het recht om te oordelen over het geloof van een ander. Trouwens, wie dat doet, neemt toch altijd zichzelf als norm. Jeetje, ik mag het niet gedroomd hebben (de communistische leiders deden dat ook om te beslissen wie uitgestoten werden uit de partij). Neen, we moeten zoals Jezus (bij de broodvermenigvuldiging) ‘medelijden met de schare hebben’. Mijn punt is cultureel en missionair. Cultureel: het verlangen naar religie is niet verdwenen, het is zelfs sterker... en dus hebben wij als cultuurdragers van de Europese cultuur de plicht om die vraag tegemoet te komen. Er is eigenlijk geen alternatief in onze cultuur voor de christelijke, c.q. katholieke, religie en spiritualiteit. Zonder de broodvermenigvuldiging van ons aanbod laten we de religiezoekende mens op zijn honger.
Ik maak ook een missionair punt: de christelijke traditie, van bij het begin (lees er de geschiedenissen van de Paulus maar op na), is er een van enten van het christelijke geloof op de bestaande zoektocht van de mens... En dat moeten we nu ook doen. Daarvoor hebben we natuurlijk voldoende ‘overtuigden’ nodig van wie we een steviger antwoord mogen verwachten. Maar wel een persoonlijk, en niet eentje uit de boekjes. Jezus vroeg de zijne: "Wie zegt gij dat ik ben?"
Mark Van de Voorde
Mark Van de Voorde is publicist en raadgever van de Belgische premier Yves Leterme en van de Belgische vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Steven Vanackere. Hij schrijft op persoonlijke titel.
Op dit moment zijn er nog geen bijdragen voor dit thema.
