Atheïstische dominee een godsgeschenk
Net toen ik me aan het schrijven zette van deze boekbespreking, meldde de radionieuwsdienst
- dat een conservatieve bisschop tot opvolger was benoemd van een al even conservatieve kardinaal;
- dat twee Brabantse therapeuten waren aangeklaagd wegens kwakzalverstherapieën met “Christuskracht”en “een operatie m.b.v. hemelse energie”.
Goddank dat Klaas Hendrikse een boek schreef met de (sensationele) titel: “Geloven in een god die niet bestaat”. Sensationeel, zeker, de media vochten er om, overigens zonder veel begrip voor waar dat boek in wezen over gaat. Dat is ook wel begrijpelijk, want het boek brengt ter sprake, wat talloze mensen denken maar niet hardop durven uitspreken. Het doorbreekt dus een taboe. Wat is er aan de hand?
Hendrikse waagt het hardop te zeggen wat heel veel gelovigen beginnen te vermoeden: hun rechtlijnige godsbeeld schrompelt in elkaar. De schrijver gebruikt daarbij een gewone dagdagelijkse taal, zonder het dieventaaltje, dat je bij veel gevestigde theologiebeoefenaren zo dikwijls tegen komt.
Na Auschwitz en de Aziatische Tsunami tezamen met die onafzienbare serie andere rampen, nu en vroeger door mens of natuur veroorzaakt, kun je niet doorgaan met een god, als zou die aan de knoppen zitten in de centrale regelunit van heel de werkelijkheid.
En daarnaast beginnen nu ook langzaam tot op het grondvlak van de kerken de resultaten door te dringen van meer dan een eeuw kritische bijbelexegese. Daardoor wordt duidelijk, dat de bijbel niet door God gedicteerd werd, maar het terugkijkende besef vormt van de eigen leefgeschiedenis van het Joodse volk. Die ervaringsgeschiedenis wordt geïnterpreteerd en becommentarieerd in de tientallen geschriften, die samen de bijbel zijn gaan vormen. Maar die documentatie levert geen nieuws, zoals een krant dat doet.
Hendrikse neemt het kerkelijke godsbesef kritisch in het vizier. Hij kijkt er naar vanuit de joodse geschriften (biblia), met als achtergrond de moderne levenservaring. En dan belijdt hij: zo’n God, zoals met name in de christelijke kerken beschreven, verkondigd en aangesproken, kan niet bestaan. Om het enigszins te verzachten zegt hij: het begrip “bestaan”, zoals van toepassing op heel onze waarneembare werkelijkheid, kan onmogelijk op god van toepassing zijn.
Ik had niet het voornemen heel de inhoud van dit spannende boek weer te geven. Ik zou er ook niet toe in staat zijn vanwege de talrijke nuanceringen, die het onderwerp vereist en die dit boek zo belangrijk maken. Maar wel weet ik, dat het heel wat christenen kan bevrijden van de in beton gegoten ‘geloofswaarheden’ (geloof) en tot nieuwe spiritualiteit kan inspireren (geloven). Het onderscheid tussen geloof en geloven is voor Hendrikse van beslissend belang.
Het is te hopen, dat de protestantse kerkelijke instanties zich open stellen voor deze moedige poging om de weg naar ‘geloven’ te beschrijven. En er vervolgens in de kerkelijke prediking ruimte voor te laten, wijs geworden door de talloze kerkverlaters, die afscheid nemen van een niet overeind te houden traditionele kerkelijke leer.
Als je wilt begrijpen en meevoelen, wat Hendrikse te zeggen heeft dan geldt: “lees dat boek”.
Hubert Michiels van Kessenich
Hubert Michiels van Kessenich is theoloog. Hij is bestuurslid van de Stichting Kerk Hardop die verantwoordelijk is voor de website rk-kerkplein.org.
Op dit moment zijn er nog geen bijdragen voor dit thema.
