25 jaar BEM Lima-rapport, een inleiding

Dames en heren,

Allereerst heet ik u heel hartelijk welkom op deze studiedag ter gelegenheid van het 25 jarig jubileum van de BEM rapporten.

Vandaag willen we stilstaan bij de betekenis van deze rapporten voor de Nederlandse kerken en ons afvragen wat ze ons en onze kerken in de huidige situatie te bieden kunnen hebben. Zijn ze in staat nieuwe perspectieven te openen en vragen waar de oecumenische beweging al decennia mee worstelt, eindelijk tot een bevredigende oplossing te brengen? Of moeten we achteraf concluderen dat het hopeloos naïeve en wereldvreemde teksten zijn, interessant voor theologische fijnproevers, maar zonder betekenis voor de kerkelijke praktijk en voor doorsnee-gelovigen? Zijn er werkelijk stappen gezet op weg naar zichtbare eenheid of zijn kerken uiteindelijk niet verder gekomen dan het benadrukken van de eigen visie? Ja sterker nog, raken de kerken niet steeds verder verwijderd van wat ‘Lima’ voor ogen stond? Zien we niet op veel plaatsen geen wederzijdse dooperkenning meer, maar overdoop; geen eucharistische gastvrijheid meer, maar een benauwde eenkennigheid? Of is dat een te eenzijdige blik en laat bijvoorbeeld de liturgische vernieuwing van de afgelopen decennia zien dat de Limateksten wel degelijk doorgewerkt hebben? Misschien niet altijd zoals we verwacht hadden, maar toch…..

Daarom is het goed om vandaag stil te staan bij de BEM rapporten. Om ons te herinneren waar ze ook al weer over gingen en hoe ze er gekomen zijn, om ons af te vragen wat de Nederlandse kerken er eigenlijk mee gedaan hebben, en die vragen in de loop van de dag toe te spitsen op de liturgie, in het bijzonder het eucharistisch gebed, en op de doop. De sprekers van vandaag, prof. Bert Hoedemaker, dr. Margriet Gosker, dr, Ton van Eijk en mgr. Joris Vercammen staan garant voor hoge kwaliteit. De forumleden zullen onder leiding van Willem van der Meiden vanmiddag de hedendaagse dooppraktijk tegen de achtergrond van het Lima-rapport bezien, en aan het slot van de dag kunnen we in een vesperviering aan den lijve ervaren welke inspiratie er uit kan gaan van een viering in de geest van de Lima-liturgie.

Lima

Zelf ben ik in 1984 voor het eerst in Lima geweest. Een grote, drukke, stinkende stad, waar de zon slechts zelden door het altijd laag hangende wolkendek weet heen te breken. Ik had het voorrecht op een middag rondgereden te worden door de rector van de Universiteit van Ayacucho, die vond dat hij westerse theologen een lesje moest leren. Hij bracht ons in zijn Volkswagen Kever van de allerrijkste buurten met huizen zo groot als hele blokken, met hoge muren, elektronische bewaking en bewakers met honden, via de middenklassenwijken met vrolijk geverfde huizen met kleine tuintjes, naar de ‘pueblos nuevos’, de nieuwe dorpen, de krottenwijken letterlijk in het zand. De meest recente wijken bestonden uit eindeloze rijen rieten schotjes in een onafzienbare zandvlakte, waar mensen hun schamele bezittingen op rieten matjes uitgestald hadden. Mensen net aangekomen in de stad, nou ja, in de woestijn aan de rand van de stad, vol verwachtingen en dromen, vol hoop op een betere toekomst. Maar geen water, geen stroom, geen toilet, geen school, geen openbaar vervoer, alleen zand, zand en nog eens zand. Wanhopig en moedeloos zou je ervan worden. Maar als je iets meer richting centrum reed, kwam je in krottenwijken die zo’n tien of twintig jaar oud waren. Sommige huizen waren al helemaal van steen, andere hadden tenminste stenen vloeren, in sommige wijken was waterleiding en bijna al die oudere wijken hadden stroom. Hier en daar waren straten al geasfalteerd en er waren overal kleine winkels. De troosteloosheid van de nieuwste wijken was hier omgezet in activiteit, in vooruitgang, in perspectief op een beter leven. En de wijken met de actiefste bewonersorganisaties waren het beste af. 

Aan die middag in Lima moet ik denken bij de Lima rapporten. Hoe dankzij gezamenlijke inspanningen van mensen een taai bestaan in de woestijn omgezet kan worden in een beter leven met huizen met tuintjes vol bloemen voor de deur en een school voor de kinderen in de wijk. Daar gaat tijd overheen. Daar moet hard voor gewerkt worden. Het vereist samenwerking en creativiteit, maar het kan, bouwen aan een betere stad, stapje voor stapje.

Creatieve samenwerking

Zo hoop ik dat met noeste theologische arbeid en creatieve samenwerking tussen kerken, iets opgebouwd kan worden dat onze kerken dichter brengt bij het visioen van de stad van vrede, waar het water van de doop – hoe veel of hoe weinig ook en wanneer ook ontvangen – mensen tot broeders en zusters in de gemeenschap van het Verbond maakt, waar de Tafel gereed staat voor állen die zich door Jezus geïnspireerd weten en waar leiderschap mensen bemoedigt om uit de woestijn te trekken. Als de Limateksten daarbij een gids kunnen zijn, als onze bezinning daarover vandaag ons tot inspiratie kan zijn om de moed niet op te geven en creatief te blijven zoeken naar nieuwe vormen van doorwerking, dan heeft deze dag meer gebracht dan ik zou durven dromen. En het is een mooi begin voor Ton van Eijk, die per 1 oktober het voorzitterschap van de Raad verruilt voor de taak van algemeen secretaris ad interim.

Dat deze dag er überhaupt is hebben we aan veel mensen te danken. Aan de leden van de beraadgroep Geloven en kerkelijke gemeenschap die de inhoudelijke voorbereiding voor zijn rekening nam, in het bijzonder Leo Koffeman en Wietse van der Velden, aan de Oud-Katholieke Kerk die het initiatief nam tot deze studiedag en ons gastvrijheid biedt vandaag, aan de Raad van Kerken die deze studiedag van harte ondersteunt en u een lunch aanbiedt.

Ik wens u een buitengewoon leerzame en inspirerende dag toe. 

Ineke Bakker

Dit is de inleiding van de algemeen secretaris van de Raad van Kerken op de studiedag over de BEM rapporten of Lima-rapport. De studiedag, georganiseerd door de beraadgroep Geloven van de Raad, in samenwerking met de Oud-Katholieke Kerk, werd op 29 september 2007 in Utrecht gehouden, voor de auteur haar laatste werkdag in deze functie. Deze en de andere bijdragen van de studiedag zullen ook verschijnen op de website van de Raad van Kerken (www.raadvankerken.nl).