Crisis in de r.-k. kerk

Disciplinering, ondergraven van individualiteit, ontnemen van eigen verantwoordelijkheid, geslotenheid ten opzichte van de buitenwereld. In zijn boek Total institutions uit 1957 somt Erving Goffman onder meer deze kenmerken op van totale instituties. Als voorbeelden van totale instituties noemt hij: ziekenhuizen, gevangenissen, kloosters, kazernes en internaten.

De kerk van (niet: in) Rome is een typisch voorbeeld van een totale institutie. Door de piramidale opbouw is er tussen alle geledingen sprake van machtsongelijkheid. Het verplichte celibaat is een uiterst succesvolle disciplineringsvorm die betrokkenen isoleert en emotioneel castreert. Tegen deze achtergrond is zowel het voorkomen van seksueel misbruik begrijpelijk alsook het feit dat het zo lang voor de buitenwereld verborgen kon blijven. En ten slotte past ook de wijze waarop het Vaticaan (en onderafdelingen) daarop reageert naadloos in dit beeld.

Seksueel misbruik vindt altijd plaats binnen ongelijke machtsverhoudingen. In feite is seksueel misbruik vóór alles machtsmisbruik. Daders vertonen vaak het volgende patroon: eerst ontkennen, dan bagatelliseren en uiteindelijk zelf de slachtofferrol kiezen. Genezing voor de dader is alleen mogelijk als hij schuld bekent, vóór alles aan zijn slachtoffers. De kerk (het Vaticaan) gedraagt zich typisch als daders van seksueel misbruik doen.

Leden van de rooms-katholieke kerk zijn allemaal slachtoffer van deze totale institutie, ongeacht of ze ‘gewone’ gelovigen zijn of deel uitmaken van de hiërarchie. Door wat er de laatste jaren naar buiten komt, is er een kans dat hun de ogen opengaan en dat ze tot handelen overgaan. Doordat ze hun geweten laten spreken en dienovereenkomstig handelen. Ze kunnen hun ogen weer sluiten of in verwarring achterblijven, dan zal er niets veranderen. Ze kunnen de kerk verlaten waarvoor ik begrip kan opbrengen. Of ze kunnen de kerk die hun afgenomen was, terugnemen. Dat houdt in dat ze samen met anderen die tot dezelfde conclusie komen, de totale institutie die de kerk onder leiding van het Vaticaan is, van de grond af aan afbreken. Dat eist kerkelijke ongehoorzaamheid. Ons woord kerk is afkomstig van het Griekse woord kuriake. Dat betekent: van de Heer. En van niemand anders.

Bert Sweerts,