Laat je niets afpakken! 

Dit jaar elke maand een nieuwe Ekklesia opgericht 

Niet alleen de economie verkeert in een diepe crisis, ook de katholieke kerk maakt zware tijden door. Seksueel misbruik, homoseksuelen die niet ter communie mogen en een aartsbisschop die zelfs de meest gezagsgetrouwe vrijwilligers de kerk uitjaagt. Zomaar een greep uit wat er de afgelopen maanden voorbijkwam. Het aanzien van het instituut kerk daalt met de dag en het vertrouwen is tot een dieptepunt gedaald. Onderzoeken wijzen uit dat er meer vertrouwen is in het bedrijfsleven, de media en de politiek dan in de officiële katholieke kerk.

Intussen wordt diezelfde kerk in Nederland bestuurt door een bisschoppenconferentie die in meerderheid alles juridisch benadert. Zelfs de liturgie is verworden tot een juridisch spoorboekje van richtlijnen en regeltjes, dat voorbij gaat aan het belangrijkste van wat liturgie wil zijn: het vieren van je geloof, binnen een gemeenschap die de Schrift serieus neemt en in het delen van brood en wijn in Jezus’ naam het visioen levend houdt dat een wereld in recht en vrede mogelijk is.

Op woensdag 17 maart, werd via dagblad Trouw publiekelijk gemaakt wat achter de schermen al lang bekend was. De bisschoppen grijpen hard in op de gangbare locale liturgie, met name als het gaat over te gebruiken teksten en te zingen liederen. Het is hun goed recht en wellicht zelfs hun opdracht om zich hiermee te bemoeien. De insteek zou daarbij echter moeten zijn: hoe kunnen we de plaatselijke geloofsgemeenschappen zo goed mogelijk ondersteunen, inspireren en bemoedigen om hun samenkomen vruchtbaar te laten zijn voor God en wereld. Hierin past uiteraard ook een kritische en opbouwende blik. In plaats daarvan leggen ze de plaatselijke liturgie langs de juridische meetlat en wijzen zo de creatieve kracht van de heilige Geest de deur.

In haar verwoedde pogingen het instituut te redden, werkt de katholieke kerk zelf in de hand wat ze zegt te willen voorkomen: de uitholling en verarming van het geloof. Ze doet dit door liturgie te reduceren tot een juridisch gestuurd ritueel en elke verworvenheid van de afgelopen decennia de kop in te drukken. Dit gebeurt niet, zoals de kerk beweert, door de plaatselijke gemeenschap die samenkomt om haar geloof te vieren en daarbij prachtige geloofsliederen zingt van Huub Oosterhuis, Henk Jongerius en andere hedendaagse dichters.

Een oproep om je niet af te laten pakken wat je dierbaar is geworden is hier op z’n plaats. Na mijn eigen ontslag uit de katholieke kerk stelden veel mensen de vraag of ik me nu niet meer katholiek noemde en of ik me had laten uitschrijven. Het antwoord is en blijft nee! Ik ben katholiek en blijf dat, daar komt geen bisschop tussen. Ik, en met mij al die andere mensen die eruit gezet zijn, de communie wordt geweigerd of geëxcommuniceerd zijn, wij allen maken deel uit van die ene catholica. Wij zijn onderdeel van  de universele kerk, die bestaat uit mensen die in navolging van Jezus Christus de aarde bewoonbaar willen maken. Die moed en inspiratie putten uit de Bijbel, dat geloofsboek waarin opgetekend staat hoe mensen in hun leven God gezocht en gevonden hebben, hoe ze God kwijtraakten en hoe ze hebben ervaren dat ze gedragen en bevrijd worden uit alles wat onvrij maakt en geen leven is.

In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw ontstonden er, naar aanleiding van het Tweede Vaticaans Concilie, basisgemeenschappen die leefden vanuit bovenstaand ideaal. Vrije, loyale, maar wel kritische gemeenschappen, waar mensen (oecumenisch) samenkwamen rond Schrift en Tafel. De bekendsten (en nog steeds bestaand) zijn de Dominicus en de Studentenekklesia in Amsterdam.  Destijds was de verwachting dat ze overal zouden ontstaan, maar dat gebeurde niet. Blijkbaar was de loyaliteit nog te groot en kreeg het instituut kerk het voordeel van de twijfel.

Nu het vertrouwen in het instituut tot het vriespunt is gedaald ontstaan er echter overal in het land zogenoemde Ekklesia’s. In januari van dit jaar ging de Ekklesia Breda van start, in februari Eindhoven, in maart Dominicus Den Haag. In Veldhoven, West-Friesland en Arnhem begonnen ze al eerder. In de Ekklesia’s verzamelen zich wekelijks of maandelijks honderden gelovigen per plek!

De tijd is nu rijp, omdat mensen nog steeds vertrouwen hebben in die universele beweging en nog steeds geloven dat er plekken moeten zijn waar God en mensen onderdak vinden om te vieren wat hen draagt, bezielt en beweegt, voor henzelf en de wereld. Het instituut heeft bijna al haar geloofwaardigheid verloren, maar hun geloof laten mensen zich niet afpakken en ook de liederen die daarbij gezongen worden niet. Ze vormen met elkaar geloofsplekken waar oecumenisch gevierd kan worden, waar iedereen, homo of hetero, wit of gekleurd, vrouw en man, welkom is om in Schrift en Tafel hun geloof te vieren.

Er zijn nog steeds mensen die geloven dat het kan en die daarom uit volle borst blijven zingen dat er Licht is dat hen aanstoot en dat de steppe zal bloeien. Daar komt geen bisschop tussen.

Franck Ploum, theoloog.

Drs. Franck Ploum werkte van 1994 tot aan zijn ontslag eind 2006 voor het Bisdom Breda. Hij is nu eigenaar van Bureau Mamre en oprichter van de Ekklesia Breda.