Euthanasiewet ofwel 'ja, mits' versus 'nee, tenzij'

Met het aannemen van de Wet op de Euthanasie, zij het onder strikte condities, heeft het parlement zowel in ons land als in het buitenland de tongen losgemaakt. De reacties daarop lopen uiteen van uiterst rechts naar uiterst links. De tegenstanders zeggen: 'Onmogelijk, ongeoorloofd, moord, het hek is van de dam', terwijl de voorstanders zeggen: 'Gelukkig dat er openingen zijn gemaakt om deze zaak aan de orde te stellen want dat is altijd beter dan in het geheim euthanasie te plegen, zonder dat er publiekelijk verantwoording voor wordt afgelegd.'

Aan welke kant moet je nu gaan staan? Een voor de hand liggende, maar niet gemakkelijk te beantwoorden vraag.

Genuanceerd over deze zaak denken is voor mijn gevoel beter dan een absolute mening te hebben, ofschoon je dan gemakkelijk tot de voorstanders van euthanasie gerekend zult worden, maar dat risico neem ik dan maar.

Moet je euthanasie namelijk tot elke prijs afwijzen, omdat zowel de wereldlijke als de kerkelijke wet het verbieden zonder oog te hebben voor de werkelijkheid, waarin euthanasie regelmatig in praktijk wordt gebracht? De argumenten waarom de Kerk euthanasie verbiedt, zijn duidelijk: het leven is een gave van God, die aanvaard moet worden tot in het diepste lijden toe. Kan echter ondraaglijk lijden voor de seculiere mens nog als een gave beschouwd worden?

Aanvaarden dat euthanasie in bepaalde omstandigheden mogelijk moet zijn, gaat weliswaar nog tegen de kerkelijke wet in maar betekent dat dan dat je zonder meer voorstander van euthanasie genoemd moet worden? Of anders gezegd: zijn er wellicht andere criteria buiten de wet om te hanteren, die het wellicht aanvaardbaar maken dat in een concreet geval euthanasie mogelijk moet zijn?

Tot die criteria behoort ongetwijfeld de specifieke situatie waarin iemand komt te verkeren. Moet zo iemand dan ogenblikkelijk gebrandmerkt worden als overtreder van de wet en moet iemand die daarvoor begrip heeft dan als voorstander van euthanasie gekarakteriseerd worden?

Als je mordicus tegen euthanasie bent, moet je dan de mens die euthanasie laat plegen veroordelen als overtreder van de wet, zonder oog te hebben voor de specifieke omstandigheden waarin iemand tot deze moeilijke beslissing komt? Ontken je dan niet de eigen verantwoordelijkheid die elke mens heeft en die in laatste instantie bepaalt of een handeling die hij pleegt geoorloofd is of niet, ondanks het feit dat de wet het hem verbiedt?

Bestaat er nog zoiets als barmhartigheid, waardoor er begrip ontstaat voor de mens, die in hoge nood tot zulk een beslissing gekomen is? Of sterker nog: ontzeggen we de Eeuwige, die we God noemen, de onpeilbare barmhartigheid die Hem eigen is? Uiteindelijk is zijn oordeel beslissend voor de mens.

Als je bovendien weet dat euthanasie links en rechts gebeurt, afgezien van het feit of het geoorloofd is of niet, moet je dan niet, om erger te voorkomen, maatregelen nemen om het plegen van euthanasie binnen de regels van de wet te houden? Betekent dat dan dat de Kamerleden, die vanuit hun eigen geweten tegen de wet stemmen, euthanasie onder alle omstandigheden zullen afwijzen? Ik heb er mijn grote vragen bij.

Misschien kunnen we deze problematiek herleiden tot de keuze tussen 'euthanasie, nee tenzij' of 'euthanasie, ja mits'. Tegenstanders van de wet moeten gerespecteerd worden, maar is hun standpunt zo onwrikbaar dat zij euthanasie in alle omstandigheden zullen afwijzen? Of is het zo dat zij eerder 'nee, tenzij' willen zeggen? Voorstanders van de wet moeten evenzeer gerespecteerd worden, omdat zij van mening zijn dat onder bepaalde omstandigheden euthanasie mogelijk moet zijn, mits er aan bepaalde voorwaarden voldaan wordt. Zij zeggen 'ja, mits', maar daarmee willen zij beslist niet zeggen dat euthanasie altijd en overal mogelijk moet zijn.

Toegegeven, door het aanvaarden van de wet op de euthanasie bevinden we ons op een hellend vlak, waardoor in principe de mogelijkheid aanwezig is om steeds verder naar beneden af te glijden. Het zal de taak van de wetgever zijn om dit door een verantwoorde wetgeving te verhinderen, zonder dat euthanasie in alle omstandigheden mogelijk gemaakt moet worden. De minister van Volksgezondheid ging met haar voorstel voor de zogenaamde Drion-pil reeds een aardig eind in de verkeerde richting, reden waarom ze publiekelijk tot de orde werd geroepen.

Toegegeven ook, dat door het aanvaarden van de wet op de euthanasie de moed om het lijden te aanvaarden als behorend tot ons menselijk bestaan ondergraven wordt. Lijden is negatief en moet dus ontlopen worden. Maar is het niet zo dat door goede palliatieve zorg veel verdriet, leed en pijn draaglijk gemaakt kan worden? Is het niet beter het leven op de manier af te ronden waarop het gegeven wordt, zonder van buiten af in te grijpen?

Voor alle duidelijkheid, ik ben geen voorstander van euthanasie. Ik heb enkel een poging gewaagd om genuanceerd over deze zaak te denken, ofschoon dat niet zal verhinderen dat ik als propagandist van euthanasie beschouwd zal worden. Het zij zo.

Ton Baeten

Bovenstaand artikel is met toestemming van het Eindhovens Dagblad overgenomen uit de krant van zaterdag 28 april 2001.