Eenheid in verscheidenheid - een uitdaging voor de kerk

Verslag van een bezinnende discussie over Kerk & Ambt

Een vriendengroep van vijf echtparen uit Vianen en IJsselstein kwam begin oktober  voor de 22^e maal enkele dagen samen in een klooster; deze keer om zich te bezinnen op de nota van de dominicanen ‘Kerk & Ambt’. Al sinds 1985 komen zij maandelijks bij elkaar om zich te bezinnen op geloofs- en levensvragen. Eenmaal per jaar geven zij dit een extra accent door zich enkele dagen terug te trekken in de stilte van een klooster.

In de loop van de jaren zijn er steeds grotere verschillen in geloofsopvatting binnen onze groep zichtbaar en ook voelbaar geworden. De laatste tijd leidde dat soms tot pijn en irritatie. Dit ondanks het feit dat wij zoveel met elkaar hebben gedeeld en beleefd dat we elkaar heel dierbaar zijn geworden. Wij konden met elkaar spreken over allerlei zaken die ons (geloofs-)leven raakten, steeds konden we elkaar vinden en inspireren ondanks – of misschien wel dankzij – onze verschillen. Maar nu waren we in gesprek geraakt over de Kerk en haar (traditionele) geloof en bleken er pijnpunten, pijnlijke verschillen in geloof, naar voren te komen. Onze verschillen kwamen het duidelijkst naar voren in onze opvattingen over de kerkleiding. Er tekende zich een tweedeling af: enkelen die zich thuis voelen in de traditionele hiërarchische Kerk en die moeite hebben met kritiek op die Kerk, en anderen die lijden aan de Kerk, omdat die naar hun mening de vernieuwende geest van het Tweede Vaticaans Concilie steeds verder terugdringt. Het was dan ook een spannende onderneming om in ons jaarlijkse kloosterbezoek met elkaar het gesprek aan te gaan over de nota van de dominicanen Kerk & Ambt.

Al bij de eerste maaltijd in het klooster ontbrandde er een heftige discussie, maar nu tussen de vernieuwingsgezinde leden van de groep en één van de paters, een jonge priester die zich volstrekt thuis voelt in de traditie van de Kerk en die het daarvoor met soms forse uitspraken opnam. Het was een onverwachte, maar vooral bedreigende opstart van onze gesprekken. Even leek het erop dat de groep uiteen zou vallen. Enkelen interpreteerden de kritiek op de Kerk als een aanslag op hun geloof en op wat hen heilig is aan de Kerk. Godzijdank bleek onze vriendschap sterk genoeg om het gesprek gaande te houden.

Zo kwamen we tot het inzicht dat we met onze kritiek op de Kerk elkaar niet willen afnemen wat ons heilig is, maar ruimte vragen voor verschillen binnen die ene Kerk. Verschillen tussen mensen zijn in de geschiedenis steeds weer reden geweest voor strijd, zeker als het ging om verschillen in geloof en levensvisie. Ook en juist in de traditie van de Kerk zijn geloofsverschillen altijd ontkend en bestreden. We realiseerden ons daarom dat we met onze groep voor een uitdaging staan, de uitdaging om onze groep bijeen te houden mét onze verschillende overtuigingen, om onze verschillen in geloof en kerkvisie te leren delen en vruchtbaar te maken.

Door met elkaar in gesprek te blijven, ontdekten we dat we elkaar wél konden vinden in het beeld van de Kerk als het ‘Volk Gods’, zoals dat in het Tweede Vaticaans Concilie naar voren is gebracht: dat we allen samen Kerk zijn, dat er verschillen in gaven en verantwoordelijkheden zijn, maar dat we allen de Geest in ons dragen. Op grond daarvan menen wij dat de kerkleiding de oprechte overtuigingen van de gelovigen niet mag negeren of afwijzen. In dit verband kwam de visie op het bisschopsambt van mgr. Möller ter sprake, verwoord op een congres in Tilburg in maart 1987, waar hij sprak over ‘macht en leiding als dienst in de Kerk’. In die toespraak noemde hij leken ‘deskundigen bij de gratie Gods’. Hij meende dat het juist de bisschoppen zijn die in het geval van moeilijkheden gesprekken op gang moeten brengen en dat daarbij zachtmoedigheid en vertrouwen de leidraad dient te zijn.

Het doet weliswaar pijn dat daarvan meer dan twintig jaren later zo weinig te herkennen valt in het optreden van de kerkleiding, maar het moedigt ons ook aan om zelf te handelen, niet op te geven, niet te zwijgen. Er is een nieuw elan in onze groep ontstaan, waaruit inmiddels concrete acties zijn voortgekomen. We zijn ervan overtuigd geraakt dat, als wij met al onze verschillen de eenheid en verbondenheid in onze groep weten te bewaren, wij iets doen wat kracht en uitstraling heeft, iets waaraan wijzelf kunnen groeien en waarin wij onvermijdelijk ook anderen zullen laten delen. Wij hopen dat ons eigen leerproces zo een dienst mag zijn aan de Kerk.

Hans van der Horst

Hans van der Horst is theoloog en geestelijk begeleider in Vianen. Hij werkt samen met de Thaborparochie in Nieuwegein. Hij werkt aan het ontwikkelen van een nieuwe vorm van pastorale begeleiding met specifieke aandacht voor arbeids- en burnoutproblematiek.