30/8/09
Oud worden is een leerschool in ontvangen
Oud zijn, hoe doe je dat? Hoe je oud wordt, weten we allemaal wel. Niet roken, niet te veel drinken, niet te hard rijden; niet te dicht in de buurt van Mexico of Uruzgan komen; lichaamsbeweging nemen, eventueel ook een partner en tweemaal daags een sinaasappel.
Als je niet al te gekke genen hebt geërfd, kan het dan lukken: je bent oud. Vroeg of laat kom je in een zorgcentrum terecht waar je eten en drinken krijgt en een rollator (’als ik mijn rollator niet meer had, viel ik voortdurend op mijn gat’). Je wordt gewassen en je kamer wordt opgeruimd. Ook je ziel krijgt de nodige zorg.
Dat laatste is mijn stiel. Tegenwoordig ben ik geestelijk verzorger en een zorgcentrum is nu mijn parochie. Ik loop door de gangen van het huis en bel hier en daar aan om te kijken hoe het met de ziel van de bewoners gesteld is. Sommige zielen vonken, andere zijn wat verlept en hebben frisse aandacht nodig, weer andere zijn verkild en moet ik even in mijn handpalmen houden om er zachtjes op te blazen.
Een van de moeilijkste dingen van oud zijn is dat je minder kunt. ’Ik moet steeds een stapje terug doen.’ En vaak volgt daarop de vraag: ’Wat heeft mijn leven nu nog voor zin?’ Kijk, als geestelijk verzorger spits ik dan mijn oren. Kenner van de spiritualiteit Herman Andriessen schrijft dat er twee soorten van zin zijn. De ene geeft een mens aan zijn of haar leven, de tweede ontvangt hij.
In de ene soort van zin geeft een mens actief vorm aan zijn leven door te studeren en te werken; door een huis te kopen, te trouwen en kinderen te krijgen; door zich te laven aan de dingen van de geest, zoals uitgaan, een goed gesprek, kunst en religie. Het is duidelijk dat deze actieve zingeving oude mensen minder goed afgaat, wat tot frustratie kan leiden en een lage zelfwaardering. Dit geldt temeer in onze cultuur met haar leus ’Life is what you make it’ en waar ouderen niet echt in tel zijn.
De tweede soort van zin ontvangen we. Het gaat om het Levensgeheim (’God’), om wat een mens niet actief kan plannen. Je voelt je bijvoorbeeld ineens onverklaarbaar gelukkig, in een gesprek ’klikt’ het, een natuurbeleving raakt je, de liefde komt op je pad, je weet je omgeven en gedragen door het Geheim.
Oud zijn draagt een vreemde belofte in zich: naarmate het minder lukt om aan de eerste, actieve zin vorm te geven, kun je opener worden voor de tweede soort van zin. Anders gezegd: oud zijn is, vanuit spiritueel oogpunt, een leerschool in ontvangen, in overgave. Een beetje zoals het Evangelie zegt: ’Wanneer je oud wordt zal een ander je handen grijpen, je je gordel omdoen en je brengen waar je niet naar toe wilt’. Je bent afhankelijk van personeel.
Als geestelijk verzorger ben ik gespecialiseerd in het helpen maken van de overgang van de eerste naar de tweede soort zin. Door aandacht en erkenning, gespreksgroepen en kerkdiensten, kunnen mensen die zich ongelukkig voelen met de beperkingen van de ouderdom tot een meer open en ontvankelijke houding komen en verzoend worden met deze levensfase. Ze kunnen ontdekken dat het naderende einde ook een nieuw begin, een nieuwe kijk op het leven kan inhouden. De dichteres Ida Gerhardt schrijft (in ’Genesis’):
Oud worden is het eindelijk vermogen
Ver af te zijn van plannen en getallen;
Een eindelijke verheldering van ogen
Voordat het donker van de nacht gaat vallen.
Het actieve leven van plannen en getallen is voorbij. Dat kan een ’verheldering van ogen’ geven. Je krijgt meer oog voor de werkelijkheid. Je ziet in dat zin, geluk altijd al gratuit waren, ook toen je nog actief vorm aan je leven gaf. Ja, dat niet gewilde ervaringen van verlies iets in je openden waar je nu blij mee kunt zijn. En dat de verantwoordelijkheden die je opgelegd werden je buiten jezelf trokken en je leven verrijkten. Wat werkelijk betekenis geeft overkomt ons, is genade, om het bijbels te zeggen. Dat begon al bij onze geboorte – die heb je immers ook niet zelf gepland. Ineens was je er.
’Vind je het niet wonderlijk dat je geboren bent?’, vraag ik een ruim negentigjarige bewoonster die nauwelijks een stap meer kan verzetten. Ze lijdt aan reuma en botontkalking en haar geheugen gaat achteruit. ’Elke dag’, zegt ze. Achter haar hangen de hoogtepunten uit haar leven in lijstjes aan de wand. Ze is dankbaar dat ze verzorgd wordt. Genietend van het zonlicht kijken haar ogen naar buiten. De handen liggen als witte vlaggen op het tafelkleed. Haar ziel is in puike conditie.
Jean-Jacques Suurmond
Dr. Jean-Jacques Suurmond is psychotherapeut, predikant en columnist van Trouw. In dit dagblad (www.trouw.nl) schreef hij op dinsdag 18 augustus 2009 bovenstaande in zijn wekelijkse column. Zie ook www.jean-jacquessuurmond.nl.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
