2/4/08
Sterven doen we liever toch niet in ons eentje
Het was er al in beperkte kring maar nu zal het ook te koop zijn: een boekje met informatie voor wie zijn leven zorgvuldig wil beëindigen Het boekje van de Stichting wetenschappelijke onderzoek naar zorgvuldig levenseinde. Er staat in wat men moet doen maar ook wat men niet moet doen. Er is zorgvuldig over deze stap nagedacht en de initiatiefnemers hebben dan ook zorgvuldigheid als kernbegrip. Over die zorgvuldigheid is in Zwitserland de nodige discussie ontstaan. In het boekje staat (nog) niet waar men de benodigde medicatie kan krijgen. Er moet dus wel wat moeite worden gedaan. De huisarts kan nu gepasseerd worden en hoeft geen antwoord te geven aan hen die wensen te sterven voordat een ziekte hen in hun stervensuur brengt. De samenstellers hebben vooral oude tot zeer oude mensen op het oog, die levensmoe zijn, die genoeg hebben van het leven, die niet in de zorgfuik terecht willen komen, waar ze minder zullen krijgen dan ze mochten verwachten (naar de woorden van M. Boekholdt in Trouw van 25 maart ).
Vorig jaar publiceerde ouderenpsychiater Boudewijn Chabot voor het eerst cijfers over het aantal mensen dat de weg van de auto-euthanasie zoekt. Het waren er ook voor hem meer dan gedacht. Het denken over waardig leven en sterven verschuift.
Ik merk wel dat er veel angst is voor afhankelijkheid. Je moet je kinderen niet belasten want ze hebben hun eigen leven. Je kunt genoeg van het leven hebben, maar hebben anderen dan ook altijd genoeg van jou?
Er is ook een verschuivend denken over ouderdom en zorg. De ethicus Frits de Lange bespiegelt in zijn boek over de armoede van het Zwitserlevengevoel dat een mens te snel zijn leven als voltooid kan zien.
Ik ben bezorgd over een te eenvoudig denken over zorgvuldigheid. Wat zijn de criteria en aan wie en wat wordt dan gedacht?
In de aanloop naar de huidige euthanasiewet is er lang en intensief nagedacht. Ook in de kerken. Zij zouden zich ook nu niet afzijdig moeten houden of het zich te gemakkelijk moeten maken met het herhalen van de bekende morele antwoorden. Bestaande antwoorden kunnen wel belangrijk inspireren maar zijn niet altijd afdoende. Ze dienen vertaald te worden naar de concrete levenssituatie waarin mensen zich bevinden.
Levensmoeheid is niet alleen een privézaak, maar heeft ook relationele, familiale, sociale en culturele dimensies. De een spreekt juichend over de nieuwe oudere en de nieuwe mogelijkheden en de nieuwe status, maar er zijn evenveel geluiden die een wat minder rooskleurig beeld schilderen, zoals professor Braam, eveneens in Trouw van 25 maart. Arthur Polspoel schrijft terecht in zijn laatste boek ’Toch een mooie leeftijd’ dat verlies in de ouderdom wordt onderschat. Het gaat ook om meer garanties dat leven in afhankelijkheid en moeite mag rekenen op zorgvuldigheid en waardig kan zijn. Ook is er weinig zicht op de vraag wat de zelfgekozen dood, die auto-euthanasie heet, betekent voor de allernaasten, zoals de kleinkinderen.
Recent hoorde ik van kleinkinderen (pubers) die zeer geschokt waren door de euthanasiewens van een grootouder. Ze kwamen hem pas weer bezoeken toen duidelijk was dat die wens niet vervuld zou worden. Sterven is altijd meer dan een privézaak.
Zelfdoding is van alle tijden, maar ook de huiver en de geestelijke schade die ze aanricht is van alle tijden. Zelfdoding laat uiteenlopende herinneringen in het geheugen van de naasten achter: van verbijstering tot bewondering en respect. Voor sommigen zal zorgvuldige auto-euthanasie een contradictio in terminis zijn en anderen zullen er veel respect voor kunnen hebben. Volgens de staatssecretaris zijn er geen signalen uit de samenleving die een herziening van de wet nodig maken. Los van de vraag of de wet wel of niet herzien moet worden – ik kies hier nog niet – lijkt me wel werk aan de winkel.
Er zijn bewegingen die niet te keren zijn maar het gaat om meer dan zorgvuldig je medicijnen uitzoeken en ze innemen.
Het gaat ook om de vraag naar samenleven in waardigheid en zorgvuldigheid.
Marinus van den Berg
Auteur is verpleeghuispastor en publicist. Zij bijdrage verscheen eerder op de opiniepagina van Trouw, 28 maart 2008 (www.trouw.nl).
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
