24/8/13
Doorbehandelen bij ernstige ziekte: leg de keuze bij de patiënt
Twee oncologen had ik onder mijn gehoor toen ik een lezing hield naar aanleiding van mijn boek “De dood komt steeds later. Het einde van het leven in discussie.” In de discussie bleek er een wereld van verschil tussen die kankerspecialisten. De één zei heel duidelijk dat hij de patiënt zo lang wilde doorbehandelen als er leven is. De patiënt heeft daar recht op, zo was zijn stelling. De technische ontwikkelingen hebben ons verder gebracht en de zieke moet daar van profiteren. De andere oncoloog had een totaal andere benadering. Hij vertelde dat hij met patiënten het gesprek aanging en ze heel duidelijk de keuzemogelijkheden voorstelde. “Ga naar huis, praat erover met familie en anderen, en kom dan terug om te vertellen wat we gaan doen”.
Doorbehandelen of stoppen?
Het is een goede zaak om de discussie te voeren over het soms veel te lang doorbehandelen van patiënten die in de laatste levensfase verkeren. In het redactioneel commentaar in Trouw (2 juni) werd gesteld dat het debat hard nodig was en dat we ook eens moeten kijken naar een waardig einde. Immers dat waardig einde kan in de weg worden gestaan door het al maar weer de ziekte te lijf willen gaan. Bij de vele lezingen die ik over mijn al genoemde boek geef,merk ik heel duidelijk dat mensen in toenemende mate het er mee eens zijn dat stoppen soms een goed alternatief kan zijn. Veel artsen, zo blijkt uit een enquête van Medisch Contact zijn het er ook wel mee eens. Maar waarom gebeurt er dan nog zoveel medisch handelen wat we als zinloos kunnen betitelen?
De oncoloog die ik hiervoor citeerde geeft in wezen het antwoord. De medicus is gefascineerd door wat er allemaal technisch mogelijk is en wil dat tot soms op de rand van het graf toepassen. Heel opvallend is altijd geweest dat medici een soort gevoel van falen hebben als ze stoppen met de behandeling en als de patiënt sterft. Het gevoel ken ik nog heel duidelijk uit de periode van mijn huisarts-zijn. Je moest iemand laten gaan omdat je geen antwoord meer had op de ziekte. “Ik kan niets meer voor u doen….” is voor menig arts een zin die hij moeilijk over zijn lippen kan krijgen. Sommigen verbinden harde consequenties aan het stoppen van behandeling. Een patiënte van 80 jaar met een uitgebreide slokdarm had vele chemokuren gehad, was ook nog geopereerd en er brak een stadium aan dat ze niet meer beter kon worden. De oncoloog wilde nog wel een kuur geven, maar zij weigerde die behandeling. Ze kreeg toen te horen: “U hoeft dan niet meer bij mij terug te komen. De huisarts zal het wel overnemen”. Niets meer doen, betekende voor hem niet meer technisch kunnen ingrijpen en dat was het dan. Nee, juist daarna begint de geneeskunst, de kunst om in een vertrouwensrelatie mensen te helpen de weg naar het einde zo goed mogelijk te laten gaan. Hij kende waarschijnlijk ook niet de spreuk van Ambroise Paré, de 16e eeuwse lijfarts van de Franse koningen: “La médecine c’est guérir parfois, soulager souvent, consoler toujours”. Geneeskunde is soms genezen, vaak verlichten en altijd troosten. Dat is misschien wel moeilijker dan het technisch bezig zijn.
Patiënt als regisseur
Ik ben niet erg optimistisch als het gaat om het veranderen van de mentaliteit van mijn collega’s. Immers de technische mogelijkheden nemen al maar toe en de fascinatie bij artsen neemt zeker niet af. Het is prima dat er gesprekken over worden gevoerd in artsenkringen en ik doe daar ook stevig aan mee, maar ik meen dat we juist via de patiënt een verandering moeten teweeg brengen. Ik pleit in mijn boek over de regiefunctie van de patiënt. Deze dient zelf het heft in handen te nemen geholpen door zijn of haar huisarts en familie. Dat houdt in dat de arts in toenemende mate als adviseur moet worden gebruikt. Ga als patiënt met de vragen die je hebt en die je al van tevoren op een briefje schrijft naar de dokter en laat hem voorlichting geven over de voor- en nadelen van de behandelingen die hij voorstelt. Neem dan ook niet direct de beslissing maar denk er eerst over na.
Natuurlijk is het ook mijn ervaring dat ouderen daar nogal bang voor zijn. Ze durven nog niet de arts te bevragen en zeker niet voorstellen om een second opinie te vragen. Ik adviseer in mijn boek heel sterk om steeds maar weer met ouderen over dit onderwerp in discussie te gaan om zo te komen tot een andere houding ten opzichte van de noodzakelijke behandeling. Hierbij speelt zeker het idee van een waardig levenseinde een rol. Niet tot het eind toe alle techniek inzetten, maar juist proberen om met mogelijk palliatieve behandeling de weg naar het einde zo effen mogelijk te maken. Troosten dus in praktijk brengen.
Tot slot
In 1988 redigeerde ik het boekje “Als ik alles had geweten”. Ouders vertellen in dit boekje de ‘martelgang’ die hun kinderen met kanker ondervonden door te lang doorbehandelen. Dezelfde problematiek dus als nu, 25 jaar later weer aan de orde wordt gesteld! Toen al schreef ik dat patiënt en arts geen tegenspelers moeten zijn maar medespelers: samen beslissen welke behandeling het beste is. En dan de keuze aan de patiënt overlaten….! Wellicht kunnen we nu na een kwarteeuw een verandering bewerkstelligen? Maar die moet wel komen van het gegeven dat de patiënt zelf de regie in handen neemt.
Doeke Post
Prof. dr. Doeke Post is oud-huisarts en emeritus hoogleraar Sociale Geneeskunde Hij schreef over dit onderwerp het boek “De dood komt steeds later. Het einde van het leven in discussie”. Een verkorte versie van deze tekst verscheen op de podiumpagina van Trouw van 12 juni 2012.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
