25/11/10
Invoer minimum strafmaat is vooral symboolpolitiek
Straffen in een rechtsstaat heeft drie functies: afschrikken, vergelden en resocialiseren of opvoeden. Voor vrijheidsbenemende straffen komt daar een vierde functie bij: bescherming van de samenleving. Het bereiken van een rechtvaardige en veilige samenleving is het uiteindelijke doel. De vraag is of de invoer van minimumstraffen daaraan bijdraagt.
Bij afschrikking is de gedachte dat potentiële daders het uit hun hoofd laten een delict te plegen als ze weten welke straf ze riskeren. Onderzoek toont aan dat dit maar deels opgaat. Vooral de gezagsgetrouwe burger blijkt gevoelig voor dit aspect, terwijl juist bij hem de kans op crimineel handelen minder groot is. De meeste daders laten zich bij het plegen van misdrijven nauwelijks beïnvloeden door de mogelijke strafrechtelijke gevolgen. Als ze daar al aan denken worden die gedachten gepareerd met argumenten als ’ik word toch niet gepakt’ of ’ik heb betere redenen om dit te doen dan om het te laten’.
Het invoeren van minimumstraffen draagt wellicht bij aan het aspect van vergelding. Maar het gedrag van potentiële daders zal het niet verbeteren. De gedachte is dat het verstoorde evenwicht tussen recht en onrecht wordt hersteld door de dader een straf op te leggen die opweegt tegen de berokkende schade aan slachtoffers en samenleving. Na afloop kan de ex-gedetineerde met opgeheven hoofd terug de samenleving in: het misdrijf is vergolden. In veel gevallen leidt een hoge strafmaat echter tot wrok en tot nieuw crimineel gedrag. Ook het effect op slachtoffers loopt uiteen. Velen ontlenen aan een voldoende zware strafmaat een gevoel van rechtvaardigheid. Dit is vermoedelijk de belangrijkste motivatie achter de voorstellen van het kabinet in wording. Veel burgers hebben het gevoel dat straffen in Nederland onevenredig licht zijn, gezien de ernst van delicten en het veroorzaakte leed. Als zo’n gevoel van onrechtvaardigheid gaat overheersen, kalft het vertrouwen in de rechtsstaat af. Een minimum strafmaat kan daar een antwoord op bieden, maar is per saldo toch vooral symboolpolitiek tegen gevoelens van onveiligheid.
Blijven over de functies van opvoeding en het beschermen van de maatschappij. Hoe langer de gevangenisstraf, hoe langer geen delict wordt gepleegd. Een kostbare oplossing. Bovendien komt aan bijna iedere vrijheidsstraf een einde en is de schadelijke werking van opsluiting groot. Toekomstkansen na de straf verminderen drastisch. De kans is groot dat met ’kale’ opsluiting vooral nieuwe criminaliteit wordt gecreëerd, waarbij verbitterde ex-gedetineerden elkaars meest betrouwbare netwerk zijn.
Onderzoek toont aan dat naast resocialiseren vooral maatwerk helpt. Een juiste strafmaat, niet te zwaar én niet te licht, in combinatie met intensieve begeleiding op die levensterreinen waar het mis is gegaan. Gedetineerden die een resocialisatieprogramma doorlopen, gericht op een nieuw, positief bestaan, vallen minder terug in crimineel gedrag. Deze aanpak leidt aantoonbaar tot minder recidive en dus tot een rechtvaardige en veilige samenleving. De rigiditeit van minimumstraffen staat daar haaks op. Met invoering van minimumstraffen werk je dus hooguit aan het gevoel van veiligheid en rechtvaardigheid bij burgers. Voor het realiseren van daadwerkelijke veiligheid en rechtvaardigheid werken deze niet, of zelfs contraproductief. Daarom doet ieder nieuw kabinet er verstandig aan het beleid van ’doorzorg’ en resocialisatie voort te zetten. Het heeft zijn waarde al ruim bewezen.
Rien Timmer
Rien Timmer is directeur Exodus Nederland, opvang en begeleiding ex-gedetineerden. Bovenstaande bijdrage verscheen in dagblad Trouw op 28 september 2010.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
