9/11/11
Crisis, gevolg van collectief egoïsme
De bankiers van de Londense City verwachten dit jaar 7,2 miljard pond bonussen. Vorig jaar streken ze ‘slechts’ 6,7 miljard pond aan bonussen op. Als de verwachtingen kloppen, steken de Londense bankiers dit jaar 7 procent meer op zak. Op dezelfde dag dat dit vooruitzicht bekend werd gemaakt, stond in de Britse kranten ook te lezen dat het inkomen van het modale gezin in het Verenigd Koninkrijk is gedaald met … 7 procent. Het lijkt wel of de rijken hun bonussen rechtstreeks uit de zakken van de mensen halen. Misschien is het nog zo ook. In België heeft de staat opnieuw een bank moeten redden, omdat deze snelle winst zocht en daarvoor met het geld van de kleine spaarder speculeerde op “te verwachten marktevoluties”. Beleggen in risicovolle producten behoorde niet tot de opdracht van de bank. Maar geen bestuurder die erom maalde, want kortstondige winsten en opgekrikte jaarcijfers zorgden voor fantastische bonussen voor management en bestuur. Gegraaid uit de zakken van de gewone mensen. De bankiers zien nog altijd niet dat ze iets fout hebben gedaan. Als ze al beschaamd zijn, dan is het voor de imagoschade die ze hebben opgelopen. Immoreel? Kom nou! Hooguit een riskant handigheidje uitgehaald. Het bracht op ook … voor de bank. Dus hadden ze recht op die bonussen. Exuberant? Wat heet exuberant – recht is recht, toch? Gevaarlijke beleggingen ook gevaarlijk voor de economie en de samenleving? Dat was nu eenmaal het risico. Hoe het zover is kunnen komen? Omdat de hele samenleving egoïstisch is geworden. Bankiers doen in het groot wat anderen in het klein doen. Hoe dat komt? Omdat de ethici die wilden afrekenen met de christelijke moraal die de anderen op gelijke hoogte plaatst als onszelf, al jaren zeggen dat ‘ik’ mijn norm ben en genot de zin van het leven. Bankiers doen slechts wat die ‘liberale’ ethici in wezen hebben voorgehouden.
Dit jaar viert de Belgische christelijke vakvereniging ACV haar 125-jarig bestaan. Die vakbond ontstond dus in de negentiende eeuw, toen het liberalisme van de maximale winst hoogtij vierde en het volk verpauperde. Na 125 jaar strijd mogen de vakverenigingen, de christelijke en de andere, constateren dat ze veel hebben bereikt. Zonder hen zou de welvaartsstaat niet zijn ontstaan.
Achter die strijd zat een morele verontwaardiging over sociale wantoestanden maar ook een morele visie van solidariteit. Het ging hem om meer dan de verdediging van de gemeenschappelijke individuele belangen, maar ook om het algemeen belang zelf. Dat er een algemeen belang was dat meer was dan de Adam Smiths “onzichtbare hand” van alle samenklonterende egoïsmen, zat geheid in een ethisch fundament. Namelijk dat de mens pas mens is, als hij medemens is.
De viering van 125 syndicale strijd mag dus best een hoog fierheidsgehalte hebben. Toch zouden achter het majeure Overwinningskoor ook enkele backing vocals iets in mineur mogen zingen. Want de sociale verworvenheden staan op de helling. Dat we afdragen voor anderen, begrijpen steeds minder mensen. Zorgen voor jezelf is de mantra. De markt heeft zich allang georganiseerd als aanvulling op de sociale zekerheid. Waarom niet als alternatief, denken neoliberalen steeds luider. En de mensen eigenlijk ook.
Waarom zouden de bankiers dan niet voor zichzelf mogen zorgen? Zij doen eigenlijk maar op grotere schaal - omdat zij het kunnen - wat de meesten mensen doen op kleinere schaal - omdat ze niet aan meer kunnen. Want, geef toe, de roep om algemeen welzijn is bij de massa reeds lang vervangen door de honger naar individuele wellness. Zelfs maanden van de spiritualiteit doen eraan mee: op zoek naar jezelf, niet naar het hogere.
Je kunt solidariteit slechts organiseren en een solidaire samenleving slechts inrichten, als de morele verontwaardiging is ingebed in een ethische visie op mens als medemens en op de samenleving als gemeenschap. De ethici van vandaag hebben ons evenwel wijs gemaakt dat het ’ik’ het centrum van alle oordeel is. Van het een komt het ander.
Er is geen ’wij’ meer waar we voor opkomen. Ja toch, soms even weer, maar dan alleen als er een duidelijk ’zij’ tegenover staat: wij tegenover zij (de vreemdelingen bijvoorbeeld). Dat noemen we dan geen collectieve solidariteit, maar collectief egoïsme van een samenleving van egotrippers.
Dat in het Verenigd Koninkrijk nu al 23 procent van de kinderen in armoede opgroeit, en ook in Nederland en België het aantal armen toeneemt, zal de bankiers een zorg wezen. En de goegemeente ook. Met dank aan de ethici die de christelijke moraal achterhaald vonden die het criterium voor ons handelen buiten het individu legde. Daardoor is de negentiende eeuw terug, in een neoliberale vorm.
Mark Van de Voorde
Mark Van de Voorde is publicist en raadgever van de Belgische premier Yves Leterme en van de Belgische vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken, Steven Vanackere. Hij schrijft op persoonlijke titel. Bovenstaande tekst verscheen eerder op 15 oktober 2011 bij Rorate .
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
