18/7/11
Nederland vindt religie tegenwoordig abnormaal
Ritueel slachten is binnen het jodendom en de islam een uitdrukking van eerbied. Eerbied voor het leven van het dier, dat door de slacht wordt weggenomen. Eerbied voor het dier en het voedsel dat het geeft. Eerbied voor God die het dier geschapen heeft en mensen toestaat zich met het vlees ervan te voeden.
Hier tegenover is de bio-industrie simpelweg toe-eigening. Dieren worden niet gezien als mysterieuze levende wezens, maar als producten en producenten, leveranciers van melk, vlees en leer. Slachthuizen zijn een onderdeel in de productieketen. Er is geen ruimte voor het besef dat een levend wezen wordt gedood. Niettemin wordt de industriële vleesproductie in de geseculariseerde blik gezien als moreel superieur aan de rituele slacht. Het tot meetbare pijn gereduceerde dierenleed wordt immers bestreden door het dier te verdoven alvorens het te slachten. Het inzicht dat dierenleed niet hetzelfde is als fysieke pijn en dat respect voor de Godgegeven waardigheid van dieren van waarde zou kunnen zijn, heeft in de publieke discussie letterlijk geen plaats. Die spitst zich daarom toe op de formele vraag hoe de vrijheid van godsdienst af te wegen tegen dierenleed.
Het is maar een van de vele voorbeelden die laten zien hoe moeilijk Nederland het heeft met de inbreng van religie. Nederlanders lijken radicaal verleerd te hebben werkelijk met religieuze en levensbeschouwelijke verschillen om te gaan, terwijl ze daarin toch een reputatie hadden hoog te houden. De basale menselijke behoeften en emoties en de liberale waarden als individuele vrijheid en autonomie worden geacht zelf niet levensbeschouwelijk gekleurd te zijn.
Zo kan het gebeuren dat bij het zien van een hoofddoek velen dwang vermoeden, of minstens moeilijk weerstaanbare sociale druk, en zich daarover opwinden. Een korte rok of een tatoeage worden geassocieerd met vrijheid en individualiteit, en die zijn goed. Religieus gedrag en religieuze opvattingen verschijnen als afwijking van een normaliteit die wordt gedefinieerd zonder inbreng van de zijde van religie.
Dit is een breuk met de Nederlandse traditie. Bijzonder aan de Nederlandse situatie was niet zonder meer tolerantie voor afwijkend gedrag, maar een besef dat allen een inbreng moeten kunnen hebben bij wat als normaal en normatief geldt. Doordat in het debat hierover onherroepelijk belangrijke verschillen in visie aan het licht komen, bevordert dit bovendien het vermogen om te gaan met overtuigingen die sterk van de eigen visie afwijken.
Wie ziet dat de toegang tot het huwelijk voor homoseksuelen gebaseerd is op een visie op en opvatting over de rol van seksualiteit, voorplanting en intieme relaties, kan anderen hun wellicht andere opvattingen gunnen. Wie het homohuwelijk reduceert tot een morele kwestie en het antwoord erop vervolgens tot een evidentie maakt – alle mensen zijn toch zeker gelijk! – ziet zich geconfronteerd met de vraag in hoeverre ondubbelzinnig immorele opvattingen getolereerd kunnen worden. Niet al te ver, moet dan wel haast het antwoord zijn.
Een fundamenteel debat over wat eigenlijk in het huwelijk door de overheid beschermd moet worden, in welke zin de overheid een rol heeft ten opzichte van de intieme relaties van haar burgers en of in dat opzicht homo- en heteroseksuele relaties inderdaad gelijk zijn, wordt in ieder geval voorkomen. Terwijl dat ons tot nieuwe inzichten zou kunnen brengen, in plaats van alleen tot het afschaffen van wat als achterhaald gezien wordt.
Erik Borgman
Dr. Erik Borgman is hoogleraar theologie aan de Universiteit van Tilburg. Bovenstaande bijdrage is overgenomen van de Podiumpagina van Trouw van 4 juli 2011.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
