Het Tweede Vaticaans Concilie heeft ons al vrij gemaakt

Een redacteur op internet merkte onlangs op dat veel evenementen die dit jaar de 50^e verjaardag van het Vaticaans Concilie herdenken, “meer lijken op een dodenwake met gejammer en droefheid over gemiste kansen.”

Beter dan handenwringend ons te beklagen over wat er van de kerk geworden is onder een aantal terugwaarts werkende pausen en dat ook nog op een arrogante en autoritaire manier, moeten we liever vieren wat Vaticanum II toch al voor ons gedaan heeft.

Het heeft ons een nieuwe kijk op ons zelf gegeven. Het heeft ons vrijer gemaakt, menselijker en meer ten dienste van een wereld waar Jezus van hield.

Het heeft ons een nieuwe kijk op de kerk gegeven. Het is onze kerk, niet de kerk van de paus, ook niet die van de bisschop en ook geen priesterkerk.

Het heeft ons een nieuw kijk gegeven op onze plaats in de kerk. We mogen denken, we mogen spreken, wij mogen handelen als volgelingen van Jezus in een wereld die ons nodig heeft.

In plaats van te treuren over wat de kerk ons niet toestaat, kunnen wij het concilie naar onze hand zetten. Amerikaanse kloosterzusters gaven aan hoe dat werkt.

In 1979 deelde Zuster Theresa Kane, van de Mercy Congregatie, toen de president van de Conferentie van leidinggevenden van vrouwelijke religieuzen, mee aan paus Johannes Paulus II dat de kerk vrouwen tot priester diende te wijden. Op die manier zou de kerk het glazen plafond kunnen doorbreken en een eerste klas lidmaatschap kunnen geven aan de andere helft van haar ledenbestand, aan de vrouwen in de kerk.

De paus zette haar op haar plaats met een standaardverhaal uit de historie dat niet klopte. Hij zei dat religieuzen uit de VS de Heilige Maagd Maria zouden moeten nemen als rolmodel, Zij “die nimmer een onderdeel van de hiërarchie was, maar heel de hiërarchie mogelijk maakte, omdat zij de wereld de herder schonk en de bisschop van onze zielen.” De paus stond Kane niet toe hem het antwoord te geven dat hij verdiende – dat er in de tijd van Maria niet zoiets bestond als de hiërarchie  en dat Jezus geen bisschop was. Hij was niet eens een priester.

In plaats van zich af te wenden, gingen Kane en veel andere religieuzen uit de VS door met wat het concilie hen geleerd had te doen: ”breng de kerk bij de tijd, verbeter, ga terug naar uw bronnen.” Zij werden vrijer, menselijker en meer ten dienste aan de wereld.

Zij waren altijd al leraren, nu werden zij onderzoekers en theologen, directeuren van ziekenhuizen, sociale advocaten, sociale werkers en martelaren in landen als El Salvador. Zij gingen zich inlaten met zaken als vrede, economische onrechtvaardigheid, racisme, vrouwenrechten, interreligieuze verhoudingen en milieu. Dat bracht hen in collegiale werkrelaties met bisschoppen die ook met die onderwerpen bezig waren.

Nu had paus Benediktus XVI hen daarvoor op de vingers getikt. Hij zei dat zij te veel nadruk legden op het voeden van de hongerigen, het kleden van de naakten en het vinden van onderdak voor de thuislozen. Waarom hielpen de zusters niet de bisschoppen bij hun werk op het gebied van de kernpunten van het geloof, zoals geboortebeperking en abortus?

Spoedig zullen we het antwoord van de zusters zien op die vraag. Zij zullen zeggen dat de paus hen niet kan dwingen nonsens te verkondigen, hij kan hen niet stoppen de hongerigen te voeden, de naakten te kleden en de daklozen te huisvesten.

Hij kan ons niet stoppen. De geest van Vaticanum II kan niet terug in de fles. John W. O’Malley, een jezuïet, historicus van het concilie, heeft die geest voor ons op een rij gezet. Het concilie heeft ons gebracht tot een nieuwe visie op de kerk:

…. van opdrachten naar uitnodigingen, van wetten naar idealen, van voorschriften naar mysterie, van dreiging naar overtuiging, van dwang naar geweten, van monoloog naar dialoog, van overheersing naar dienstverlening, van teruggetrokken naar deelnemen, van verticaal naar horizontaal, van buitensluiten naar inclusief denken en handelen, van vijandschap naar vriendschap, van naijver naar samenwerking, van wantrouwen naar vertrouwen, van statisch naar beweging, van passieve acceptatie naar actieve betrokkenheid, van fouten opsporen naar waardering, van voorschriften naar principes, van gedragsaanpassing naar verinnerlijking.

Wij kunnen de geest van het concilie toepassen in ons eigen kleine gebied op deze wereld.

Wij hebben geen moreel leiderschap van onze bisschoppen nodig. Zij hebben dat verloren voor 90% van ons door het dekken van hun foute priesters.

Met kracht van onze argumenten kunnen wij onze bisschoppen verder naar de marge schuiven iedere keer als zij misleidende informatie geven aan het volk en de nadruk leggen op de ‘het katholieke standpunt’ op moreel gebied dat niet onder hun competentie valt. (De bisschoppen proberen ons te misleiden door te vertellen dat morele en beleidsvraagstukken ‘geloofszaken’ zijn. De redelijkheid van geboorteregeling is een moreel vraagstuk en dat vraagt om een benadering met de rede, niet met geloof. De priesterwijding van vrouwen – ja, als wij beleid zien als een antwoord op een vraag en daarbij de vraag “Wie is hier aan de leiding?”, dan is dat een beleidspunt.)

Wij zullen doorgaan om samen met onze broeders en zusters in het wijde religieuze landschap gerechtigheid te zoeken en ook het brood met hen te breken.

Wij zullen doorgaan om onze onderzoekers en theologen te ondersteunen en speciaal wanneer zij ons inzicht in het evangelie aanreiken in woorden die wij, onze kinderen en kleinkinderen kunnen verstaan.

Wanneer wij ons bevinden in te traditioneel denkende parochies zullen wij onze eigen kleine eucharistische geloofsgemeenschappen opstarten. Wanneer een flink aantal van ons dat zullen doen, zullen de bisschoppen het gaan begrijpen. Zij hebben ons meer nodig dan wij hen.

Robert Blair Kaiser

Robert Blair Kaiser versloeg Vaticanum II voor TIME Magazine en is schrijver van een vijftal boeken over het concilie. In het najaar van 2012 heeft hij een serie lezingen gehouden over het concilie. Bovenstaande tekst verscheen op de website van de National Catholic Reporter van 7 Augustus 2012.

Vertaling: Bert Roebert