Als je van vechten houdt, moet je blijven

Het is gebleken dat kerk geen garantie is voor veiligheid of voor het zeker zijn van God op aarde, soms zelfs integendeel. Velen van mijn leeftijd (54) kunnen zich  omschrijven als een kind van de zestiger jaren. De Acht Mei Beweging waar ik zeer actief in ben geweest is ook wel een verlate zestiger jaren beweging genoemd. Of er zelfs voor uitgescholden. Maar het is niet meer of minder een periode waarin je opgroeit. Maar hoe je ook afstand zou kunnen nemen tot die periode, je bent blijvend gevormd en in weerwil van verwerping van veel van de toenmalige ideeën zie ik het nog steeds als de meeste krachtige profetische periode die ik in mijn leven meemaakte. In alle relativiteit overigens. Het gaat dan niet om de flower power en allerlei bijverschijnselen, maar eerder om een type onverzettelijkheid dat steeds de kop opstak. Steeds weer mensen op een radicaal ander been zetten. De denkers uit die periode hebben soms de naam van ‘onkreukbaren’ gekregen. Het gaat dan om Levinas, Lyotard, Althusser, Schillebeex en vele, vele anderen. Een ethiek neerzettend over gerechtigheid die geen toegevingen kent en niet zomaar omgaat. Een emancipatiedrift die niet opzij gaat en niet geneigd is compromissen te sluiten. En zich niet laat afschrikken door datgene wat de publieke opinie, de media of de fantasieën van het lezerspubliek mooi en prachtig vindt. Niet vereenvoudigen  wat niet te vereenvoudigen is. Niet verdringen wat niet te verdringen is. Een onverzettelijke kritiek tegen mensen en instituties die een middeleeuws karakter hebben. Tegen de discussies die steeds maar weer in dezelfde vorm werden en worden gegoten omdat het televisie-format het eist.

Ik  betrap me er op dat ik niet zoveel wil opgeven van dergelijke inzichten. Gevaarlijke herinnering in zich dragen, zo zeiden we dat in de kerken in die periode. Maar ja, het leven is natuurlijk altijd ook zelfgericht. Narcistisch. Wij allemaal willen zoveel mogelijk leven, jezelf in veiligheid brengen en volhouden, alles cultiveren wat oneindig veel groter en machtiger is dan jezelf en toch deel uitmaakt van je kleine ik waar het langs alle kanten overstroomt. Schrijven erover herinnert je aan je sterfelijkheid. In de trouw aan vormen en gedachten schuilt een soort behoudsinstinct. Maar het gaat nog verder. Het laat ook zien dat je niet verzaakt aan een ideaal, of iets wat nog geen uitgemaakte zaak is, of een paradox die niet begrepen wordt. Als je toegeeft buig je voor de obsceniteit van de domheid. Het is een veeleisende traditie waarin we staan als gelovigen die nadenken. De meest prangende boodschap is toch altijd wanneer jij je nu eindelijk eens verantwoordelijk weet voor je eigen denken.

Nadenkende  ‘zestiger’ jaren katholieken leven op dit moment in een vacuüm. Ik zal mij hoeden voor een sociologische verhandeling, maar er is weinig veranderd. De parochianen van Waalwijk staan protesterend op een grasveld buiten de kerk. Bisschop Eijk grijpt in bij de katholieke universiteiten. Hier en daar een reactie in de krant, veelal individueel en zonder invloed. Geen beweging meer. Wel een golf van spiritualiteit, dikwijls prachtig in hoogte en diepte, mogelijk op de lange duur veel invloedrijker dan het bestrijden van het structureel geweld binnen de kerkinstituties. Maar het verandert op dit moment weinig tot niets aan de organisatievorm van de r.-k. kerk. We zitten bij wijze van spreken weer in schuilkerken bijeen. En ik vraag mij voortdurend af: moet ik nu aandacht geven aan officiële uitspraken van de r.-k. kerk of is de relevantie daarvan te gering om je in te spannen? En interesseert het me eigenlijk nog wel? Protestants worden is een optie voor Acht Mei katholieken. Veel van de zaken die deze beweging nastreefden zijn consequent doorgevoerd in de protestantse kerken. Je kunt je daar heel goed thuis voelen, zo merk ik. Het zou een interessant resultaat van die roemruchte zestiger jaren kunnen zijn. Maar als je als progressief katholiek van vechten houd, moet je blijven.

Henk Baars