Vrouwelijke priesters als zaak van mensenrechten in religie

Recensie van een nieuw boek

“Er is overvloedig bewijs dat in de vroege kerk veel vrouwen werden gewijd en de bediening als diaken en priester vervulden,” zegt de praktiserende rooms katholieke Gretchen Kloten Minney uit de VS; zij is begaan met het welzijn van mensen en zij is de auteur van het nieuwe boek Called-Women Hear the Voice of the Divine. Aldus het Women News Network.

Net zoals de revolutie van de Arabische Lente het politieke landschap in het Midden-Oosten verandert, is er een andere overgang, een belangrijke revolutie aan de gang binnen een van onze grote wereldgodsdiensten.

Wat is er aan de hand? Het gaat over de bejegening van vrouwen in de godsdienst, het rooms-katholicisme van vandaag en haar identiteit met het priesterschap.

Publiekelijk wordt het geïnterpreteerd als uiting van vooroordelen tegen gelijke behandeling van mannen en vrouwen: het Bureau van de Heilige Stoel en de Staat van Vaticaanstad in Rome zijn de oorzaak dat veel vrouwen die hogerop willen binnen hun kerk, geconfronteerd worden met beperkingen, discriminatie en religieuze uitsluiting. Vrouwen die priester worden in de religieuze ‘afscheidingsbeweging’ (alternatieve beweging/red.) zien excommunicatie uit de rooms-katholieke kerk tegemoet, maar dat stopt hen niet.

De Vaticaanse Congregatie voor de Geloofsleer heeft op 29 mei 2008  gesteld dat vrouwelijke priesters en de bisschoppen die hen wijden, geëxcommuniceerd zoud en worden latae sententiae. Rooms-katholieke vrouwelijke priesters wijzen deze straf van excommunicatie af, aldus een formeel standpunt van de Roman Catholic Women Priests.

Niet alle voorstanders van deze beweging zijn vrouwen. Een rooms-katholiek priester die zich heeft uitgesproken over mensenrechten en recht van vrouwen in de godsdienst en die nu ook excommunicatie van de kerk boven het hoofd hangt, is pater Roy Bourgeois, in 2010 genomineerd voor de Nobel Prijs voor de Vrede. “Ik kan mij onmogelijk uitspreken over onrechtvaardigheid in de maatschappij en tegelijkertijd zwijgen over deze onrechtvaardigheid in mijn kerk”, zegt pater Bourgeois.

Het boek Geroepen – Vrouwen horen de roepstem van het Goddelijke van Gretchen Kloten Minney beschrijft de ervaringen van vijftien vrouwen die priester zijn geworden in de groeiende religieuze beweging van alternatieve rooms-katholieken.

Het kan verbazing wekken dat het Hartford Instituut voor godsdienst research voor 2010 heeft vastgelegd dat het aantal rooms-katholieken gestegen is, weliswaar minder dan 1% (0,57%); het totaal aantal komt op 68.503.456. Maar andere statistieken van CARA (Centrum voor toegepast onderzoek in het apostolaat) van de Georgetown Universiteit geven een drastische daling aan van het aantal priesters en zusters binnen de VS. Het aantal priesters daalde van 42.839 in 2005 naar 39.466 in 2011. Ook het aantal katholieke zusters daalde in die jaren van 68.634 naar 55.944.

De sleutel om dit te begrijpen ligt in het antwoord op de vraag: waarom blokkeert het Vaticaan de wijding van vrouwen tot priester?

De redenen liggen in een ‘liturgie’ van politieke en culturele vooroordelen. In juli 2010 noemde het Vaticaanse bureau voor de geloofsleer, een bureau van slechts 50 personen, officieel geheten de Congregatie voor de Geloofsleer, dat ook belast is met rechtszaken en teruggaat tot in de tijd van de Inquisitie, de “acties gericht op de wijding van vrouwen” als één van de meest “zware misdrijven”. Iets lager op de lijst van misdaden is het seksuele misbruik van kinderen door priesters, een dossier dat het Vaticaan nu al gedurende jaren in beroering brengt. Al snel nadat het bericht over de wijding van vrouwen was uitgebracht, probeerde het Vaticaan de storm die ontstond over die lijst te doen bedaren door te stellen dat die misdaden niet alle “in één mandje behoren”.

“Ik geloof er in dat er geen verschil is tussen de spirituele roep tot mannen of tot vrouwen”, vervolgt Minney, “reeds in de 1^e eeuw waren vrouwen in het gebied van Klein Azië leiders (diakenen) van de kerkelijke gemeenschappen. Er is overvloedig bewijs dat veel vrouwen tot priester werden gewijd en dienst deden als diakenen en priesters in de vroege kerk”, voegde Minney toe.

“Alle gelovigen hebben het recht, soms zelfs de plicht, om hun mening over zaken die het welzijn van de kerk betreffen kenbaar te maken….”, zei paus Johannes Paulus II in een instructie, een brief afgegeven door de Congregatie voor de Clerus op 4 augustus 2002.

“Veranderingen in de westerse maatschappij die er toe hebben geleid dat vrouwen plaatsen innemen die vroeger gereserveerd waren voor mannen, veranderingen die ook andere culturen in de wereld beïnvloeden, hebben geleid tot een revolutie in de taakverdeling tussen de seksen en dat plaatst ook de katholieke kerk voor de vraag de rol van vrouwen te verruimen. Het stelt ook het vraagstuk van gelijkheid aan de orde waarover de christelijke traditie heel helder is geweest vanaf het begin en dat lokt zelfs een authentieke revolutie uit met botsingen over de wijze waarop moet worden omgegaan met verschillen van de seksen”, zei de Italiaanse journalist en godsdiensthistorica Lucetta Scaraffia in de pauselijke nieuwskrant L’Osservatore Romano  ter gelegenheid van de Internationale Wereld Vrouwendag, maart 2010.

Kijkend naar de grote en diverse groep van vrouwen: academici, vroegere rooms-katholieke zusters (nonnen), theologen, vrouwenrechten activisten en godsdienstwetenschappers, kan men zeggen dat de vrouwen die ‘ingaan op de roepstem’ om priester te worden, één ding gemeen hebben: een onverzettelijkheid in de mening dat hun verhouding tot spiritualiteit gelijk is aan die van mannen.

“Weinig mannen die als parochiepriester werken in de katholieke kerk zullen ooit dat soort ervaring hebben om bij de uitoefening van hun werk de gelovigen te helpen en bij te staan als Kae Madden”, zegt Minney in haar boek Geroepen – Vrouwen horen de roepstem van het Goddelijke.

Kae Madden is geboren op een boerderij in Nebraska, volgde een opleiding en werkte in het Jezuïeten vrijwilligers korps en hielp later bij de oprichting van SHARE, een voedsel distributie programma van de kerk. Zij was sterk verzwakt na een ernstig auto-ongeluk maar ondanks haar eigen genezingsproces ging zij door anderen te helpen. Kae Madden beleefde een cruciaal punt op haar spirituele weg toen zij in juli 2006 werd gewijd tot ‘oecumenisch’ katholieke vrouwelijke priester.

“Ja, het was vanwege een sterk verlangen dat de weg van Kae haar voerde naar het priesterschap”, zegt Minney in haar nieuwe boek. “Natuurlijk, zij had een goede katholieke opvoeding gehad, maar zij heeft ook een rijke praktische ervaring meegebracht in de behandeling van familieproblemen door alcoholverslaving, ongeplande zwangerschap, huwelijksproblemen, opvoeding van kinderen en ouderenzorg.”

Het lijkt toch vanzelfsprekend dat zulke ervaringen een vrouw in staat zouden moeten stellen in te treden in een wereldkerk die gebukt gaat onder een kritisch tekort aan priesters; dat tekort leidt er toe dat tal van priesters niet de passende begeleiding kan geven aan degenen die thuis of in een ziekenhuis sterven.

“Wij staan voor de uitdaging om jonge mannen te vinden die zich tot een religieuze taak geroepen voelen”, aldus r.-k. aartsbisschop Gregory Aymond van New Orleans, Louisinana, in januari 2010, in een interview met Associated Press. “Wij krijgen er steeds minder en daarnaast duurt de opleiding ter voorbereiding op het priesterschap zes tot acht jaar. Dat maakt het moeilijk om genoeg mensen te hebben die gepensioneerde priesters kunnen vervangen.”

“Toch acht het Vaticaan Kae Madden niet verkiesbaar voor het priesterschap, alleen omdat zij vrouw is. Het Vaticaan neemt de zaak zo ernstig op dat het gesprek over de mogelijkheid om vrouwen tot priester te wijden geheel in de ban is gedaan”, zegt Minney.

Het kantoor van de paus weigert op dit ogenblik te spreken over enig aspect van vrouwenwijding en priesterschap, als onderdeel van het gevoerde beleid van de rooms-katholieke kerk. Maar anderen, reeds in 1997, zijn niet akkoord met de argumentatie van de kerk om het idee van vrouwelijke priesters te verwerpen.

In 1997 zei de Canadese rooms-katholieke priester (missionaris in India) pater Edgar Peter Burns s.j.: “Op het eerste gezicht is er in de Schriften niets dat redelijkerwijs de conclusie rechtvaardigt dat de ban op de wijding van vrouwen een goddelijk geopenbaard dogma is”.

Scaraffia: “In de voorbije eeuwen was de kerk meer open over de positie van vrouwen dan de seculiere wereld, maar de situatie is nu helemaal omgekeerd en de externe en interne druk is sterk en daarom is het urgent voor de katholieke wereld om het punt aan te pakken”.

Veel namen uit het antieke verleden zijn verloren gegaan, maar de geschiedenis van vrouwen als spirituele leiders in de vroegste berichten uit de christenheid tonen aan dat vrouwen wezenlijk deel hadden in de groei van de religie. Enige van die oude namen zijn Maria van Magdala (Maria Magdalena), Febe van Kenchreën, Theodora van Mopsuestia, Filomena van Rome en Prisca de vrouw van Aquila.

“Hebt u niet het idee dat u de zaak aan het opporren bent?”, vroeg Women News Network in een één op één interview aan Minney. “O, zeker!” riep Minney. “Wat ik wil doen is dit aan iedereen bekend maken. Ik wil het diepste respect laten zien voor waar vrouwen in geloven”.

Het werk om campagne te voeren voor mensenrechten op het gebied van sekse en godsdienst door een opening te maken voor vrouwelijke priesters is niet nieuw. Omdat zij innerlijk wist van het verlangen van Rooms Katholieke vrouwen om priester te worden vroeg Mary B. Lynch in 1974: “moeten Katholieke vrouwen priester kunnen worden?”. Eenendertig vrouwen en één man antwoordden met een klinkend “Ja!”. Bijna onmiddellijk werd een werkgroep gevormd en die begon met de planning van wat zij dachten dat een kleine nationale bijeenkomst zou worden voor gelijkgestemde mensen: een Conferentie voor de Wijding van Vrouwen, in Detroit, Michigan. De respons was overweldigend. Terwijl de planners hadden gerekend op een kleine groep mensen, verzamelde zich in het Thankgivings weekend 1975 een massale menigte van 2000 mensen en de “Women Ordination Conference” was geboren. Er is hierover een 3 min. 52 sec. durende video uit september 2010 geproduceerd door

Meer informatie hierover:

-  Women in Christianity, Hans Küng, 2001
- The Roles for Women, website
- Roman Catholic Womenpriests, website
- Women’s Ordination Conference, website
- Called – Women Hear the Voice of the Divine, Gretchen Kloten Minney, 2011

Lys Anzia

Lys Anzia is mensenrechten journalist en oprichter-uitgever van het Women News Network.

Vertaling: Bert Roebert