We laten religie toch niet over aan de tv-atheïsten?

Voor KRO en NCRV is de situatie het laatste jaar ingrijpend veranderd. De KRO moet weer zelf voor levensbeschouwing zorg dragen nadat jarenlang de RKK daarvoor als schaamlap heeft gediend. Dat 'Boer zoekt vrouw' zo'n echt katholiek programma is, wordt al jaren verkondigd, maar intussen was de levensbeschouwing bij de KRO zwaar verkommerd. De NCRV voelt de hete adem van de EO in de nek en zag de Ikon in die richting verdwijnen. Toch staat deze omroep er levensbeschouwelijk beter voor. De NCRV kan door de fusie zelfs een creatieve sprong maken.

Maar komt dat er ook van? De katholieke Leo Fijen heeft een media-offensief gelanceerd: behoud de eucharistievieringen. NCRV-directeur Coen Abbenhuis voelt zich ook genoodzaakt een duit in het zakje te doen en vertelt: 'Man bijt hond' is zo echt protestants (Trouw, 27 mei). Zo blijven we in clichés en onmacht ronddraaien.

Wat daarom echt verbaast, is dat geen van beide omroepen over de samenwerking spreekt, daarover ook niet kán spreken. Er is werkelijk niet één creatief idee te bespeuren. Al jaren werken ze in hetzelfde gebouw, maar het heeft helemaal niets opgeleverd. De katholieken doen niets met de Bijbel en zijn voortdurend op weg naar Santiago, de protestanten blijven op afstand van rituelen. Klassieker kan het niet.

Slecht cabaret 

Natuurlijk, het katholicisme is meer visueel, maar dat hoeft toch niet te betekenen dat we alleen nog priesterboordjes in beeld brengen. We hebben al jaren geen katholiek geïnspireerde dokters, leraren, jongerenwerkers, kunstenaars meer gezien. Zo wordt religie wel erg smal. De nadruk op het visuele - glas in lood, bedevaart en klooster - richt als vanzelf de blik naar het verleden, terwijl toch echt in de toekomst de uitdaging ligt, ook volgens de Bijbel: "Zie, Ik ga iets nieuws beginnen. Het is al begonnen, zie je het niet?"

Een echt theologisch debat - ik weet het, de kijkcijfers! - is al helemaal afwezig. En dat terwijl naast de EO toch heel wat te doen valt. Alleen al de koudwatervrees van de EO voor de islam biedt mogelijkheden genoeg voor KRO-NCRV om daar wél serieus aandacht aan te besteden. De drammerige zendingstoon van Knevel en Van de Brink laat nog steeds een grote leemte over die kan worden gevuld met debatten op niveau over filosofische en levensbeschouwelijke onderwerpen. We willen toch de religie niet overlaten aan de Pauwen en Wittemannen, waarbij eerstgenoemde bij dit onderwerp onveranderlijk slecht cabaret produceert en de laatstgenoemde aan algehele verstarring ten prooi valt? Het is al vaker gezegd: de concentratie atheïsten in het mediapark ligt ver boven het landelijk gemiddelde!

Strohalm 

Wat is er tegen een serie 'Toptheologen in de twintigste eeuw'? Medische ethiek verdient nog steeds aandacht en vraagt om meer dan alleen ervaringsdeskundigen. Net als onderwerpen als: rechtvaardige inkomensverdeling; ontwikkelingshulp; de verhouding tussen mens en dier vanuit bijbels gezichtspunt; vegetarisme als religieuze vraag; pacifisme; levenskunst en egocentrisme; het gelaat van de andere mens als bron van heiligheid; therapie en religie; jodendom en vrijheid van religie; criminaliteit en vergeving; het asielrecht in de rechtstaat; het Rijksmuseum en de religieuze kunst; tatoeage en de zoektocht naar identiteit; esoterie en gnosis.

Het is duidelijk, religie is zo'n rijke bron dat het pak van Sjaalman (Multatuli) erbij verbleekt. Het is te hopen dat NCRV en KRO niet in de huidige verlamming blijven steken. Toch maar eens de koppen bij elkaar steken? Of moeten we wachten tot de minister de geldkraan nog wat verder dichtdraait zodat samenwerking de laatste strohalm wordt?

Marcel Poorthuis

Dr. Marcel Poorthuis is sinds 2011 hoogleraar in de dialoog tussen de godsdiensten aan de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg. Zijn indringende vragen verschenen op de Podiumpagina van Trouw op 3 juni 2013. Zie meer over hem op zijn persoonlijke website.