7/12/12
Wraak is niet alleen slecht, ze is ook dom
Strenge straffen. Dat wil het volk. Ooit was het anders. Toen ik in Leuven rechten studeerde, had de straf drie doelstellingen, doceerde professor Lieven Dupont, en ik geloofde hem. Algemene preventie: de straf schrikt mogelijke toekomstige daders af. Bijzondere preventie: de dader van een misdrijf hoort te beseffen dat hij beter niet herbegint. En vergelding. Ook vergelding was een doel. De hoogleraar sprak het woord met enige gêne uit. Vergelding, wraak. Zo zitten wij mensen nu eenmaal in elkaar. Dupont richtte zijn blik neerwaarts.
De schroom van toen is weg. Over preventie wordt nog weinig vernomen. Softe onzin uit de sixties en seventies. Die waren sowieso al fout. Woeste bakkebaarden, onzinnig brede broekspijpen, geleuter over ontwikkelingssamenwerking. Zijn we daar even mooi doorheen geraakt.
Vandaag is straffen wraak nemen op pedofielen, seriemoordenaars en ander tuig. Dat de dader 'het' zelf ook maar eens voelt. Moord? Dus levenslang. Eigenlijk is de doodstraf passender. Maar daarvoor opkomen kan net niet. Toch niet voor wie heeft doorgeleerd.
Wraak is zinloos, klonk het vroeger, want zo kom je in een spiraal van geweld terecht. Zoiets heet vandaag christelijke onzin. Vergiffenis? Iets voor mensen zonder ruggengraat. Maar het kan nog gekker. Neem nu Lucas 6:29 : "Als iemand u op de wang slaat, keer hem dan ook de andere toe." Pure horror, vinden onze tijdgenoten. Wie daarmee uitpakt, bevindt zich op de rand van de criminaliteit. Harteloosheid tegenover de slachtoffers spat ervan af. De andere wang, wanneer je oog in oog staat met de vrouw van Marc Dutroux of de moordenaar van Pim Fortuyn? Komaan!
Akkoord, het citaat mag niet al te letterlijk worden genomen. Dat doen criminelen zelf ook niet. Slechts bij uitzondering slaan ze op wangen. En ja, wie de andere wang aanbiedt, kan dat doen met de naïviteit die de seventies bij momenten niet vreemd was. "Sla maar. Klop erop. Reageren doe ik niet. Geweld is altijd verkeerd. Wat er ook gebeurt." Dat heb je met onzekere mensen. Ze kunnen niet zonder principes.
Maar soms is de andere wang aanbieden een daad van verzet. Dan vraagt wie het doet niet om een tweede klap. Integendeel. Hij laat de aanvaller zien dat de eerste heel erg fout was. Slaat hij nog een keer, dan is hij pas echt een idioot. Kortom, in plaats van een uitnodiging tot geweld, houdt de toegekeerde wang een veroordeling in. De fout wordt blootgelegd in de ironische suggestie haar te herhalen.
Ik besef natuurlijk dat godgeleerden het geciteerde vers anders zullen interpreteren, juister ook. Dat is het gevolg van hun grotere bekendheid met God. Niettemin: voor mijn interpretatie beroep ik mij op de wijze waarop Jezus Christus is gestorven. Aan het kruis. Een atypische dood voor een maatschappelijk werker die zich uitslooft om voor iedereen begrip te tonen. Dat was hij dus niet.
Het toekeren van de andere wang is moreel superieur. Geen primitieve wraak, mooi verpakt als uiting van een rechtvaardigheidsgevoel, maar vlijmscherpe kritiek op de dader. Ik vind die morele superioriteit aardig, maar ach, ik ben zelf geen heel goed mens, een tragisch gegeven waar ik hier wegens plaatsgebrek niet op in kan gaan.
Daarom hou ik op zijn minst evenveel van een ander aspect van de toegekeerde wang. Haar intellectuele meerwaarde. Want wraak is niet alleen slecht, ze is ook dom. Ze zet in haar primitieve eenzinnigheid alles op de helling wat de westerse cultuur aantrekkelijk maakt. Het vermogen om met ambivalente gevoelens om te gaan, vergiffenis die niet alleen de dader maar ook het slachtoffer bevrijdt, het genot van de twijfel zonder dat hij vertwijfeling wordt, het geloof dat het woord een daad kan zijn.
Wraak is intellectueel minderwaardig. Het is te simpel haar enkel te zien als een reactie tegen een samenleving die verbood te verbieden. Het pleidooi voor wraak wijst vooral op verminderde denkkracht.
Als Europa aan iets ten onder gaat, dan daaraan, en niet aan drank en vrouwen. Die blijven natuurlijk ook een punt van aandacht. Maar minder.
Rik Torfs
Rik Torfs is hoogleraar kerkelijk recht aan de Katholieke Universiteit Leuven en senator voor de Vlaamse CD&V. Bovenstaande tekst van hem is overgenomen uit Trouw van 15 september 2012.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
