23/2/11
‘Individualisten’ op zoek naar de massa
De Protestantse Kerk in Nederland, de Evangelische Omroep en de Rooms-Katholieke Kerk gaan rond Pasen 2011 een mega-evenement houden. Toen ik dat bericht las bij Rorate, dacht ik meteen: dat is het waar het onze kerken aan ontbreekt in deze evenementen- en spektakeltijd. De kerken zijn numeriek gezien nog altijd de grootste ‘organisaties’ van de samenleving, maar ze spelen hun wedstrijden noodgedwongen op kleine veldjes. Dat hoort eigenlijk wel zo, want een kerk kan nooit ‘anoniem’ zijn: ze brengt de boodschap van aangezicht tot aangezicht. Toch is het goed dat het christelijke geloof zich af en toe in zijn megagedaante laat zien. Zeker niet om te pronken met zichzelf, maar vooral om de moderne zoekende mens te bereiken die zich in die kleine clubjes niet thuis voelt. Die wenst niet het geloof te ontmoeten op de speelveldjes van parochie en gemeente. Die zoekende mens is vandaag vooral te vinden onder de welgestelde ‘singles’ die ogenschijnlijk geen tijd hebben voor zingeving en nog minder behoefte lijken te hebben aan de koestering van een kleine gemeenschap. Hij gedraagt zich als een ‘individualistisch’ wereldburger die overal thuis is, bovenal bij zichzelf. Maar onzichtbaar voor de jengelende en joelende bende waarin hij rondhost, struint hij door het leven op zoek naar ankerplekken van betekenis. Het liefst van al zou hij op afstand of verdwenen in de massa God willen ervaren. Daarom ben ik blij om zo’n mega-evenement.
Singles-wereldburgers participeren niet aan het gemeenschapsleven van een parochie, gemeente of kerkgenootschap. Ze zijn geen trouwe deelnemers aan de activiteiten van een club, een vereniging, een sociale of een culturele organisatie. Ze ‘shoppen’ in die vele verbanden volgens hun persoonlijke behoefte van het moment. Precies daarom duiken ze graag eens onder in een massa.
Toen in de zomer van 2010 de finale van het WK-voetbal in Zuid-Afrika werd gespeeld, stonden op het Amsterdamse Museumplein en in de belendende straten honderdduizenden mensen. Dat was de grootste menigte ooit bijeen in Amsterdam. Columnist H.J.A. Hofland merkte daarbij op (in NRC Handelsblad van 14 juli 2010): “Dit bij elkaar is intussen de kern van het nieuws geworden.”
In diezelfde zomer zakten 70.000 mensen voor muziek en samenzijn af naar het Belgische Werchter. Anderhalf miljoen stapten met hetzelfde doel op in de Love Parade in het Duitse Duisburg (het bij elkaar willen zijn in een oeverloze massa heeft er zelfs een dodentol geëist). Ondertussen zat de gemeente of de parochie op zondag in de kerk samen met dertig tot vijftig mensen, zo groot of zo klein als een stam uit de nomadentijd en zo gesloten als het peloton waar alleen Afghanistanveteranen heimwee naar hebben.
Je kunt in ons kerkelijk aanbod niet meer anoniem zijn, en bijgevolg ook niet meer individu. Dat is het probleem voor miljoenen ‘individualisten’ van deze tijd die liever de massa in willen duiken op zoek naar verbondenheid zonder binding. Die massa-ervaring hebben ze nodig, omdat ze op zoek zijn naar God. De tijd dat God dood was, is immers voorbij. Nietzsche had zijn Übermensch niet voor niets duidelijk aangeraden om zich te onttrekken van alles wat massa was. Want de massa was emotie, en emotie appelleerde aan transcendentie.
Emotie die tot transcendentie voert, is wat de geëmancipeerde individualist verlangt. Dat verklaart het succes van de Public Viewing van het WK op het Amsterdamse Museumplein. Bij de Public Viewing van het geloof in parochie en gemeente is de menigte verschrompeld tot een grootfamilie waarin men niet anoniem individueel kan zijn. De singlemens vreest dat hij bij dergelijke religieuze Public Viewing verplicht zal worden tot actieve deelneming. Daar is hij (nog) niet aan toe.
En daarom ben ik blij met dat aangekondigde initiatief van de Protestantse Kerk in Nederland, de Evangelische Omroep en de Rooms-Katholieke Kerk. In het licht van de singlecultuur van het individu in de massa, is kerkelijke schaalvergroting niet onbelangrijk. Maar geen schaalvergroting waarbij parochies en gemeenten met elkaar fuseren tot één grote parochie of één grote gemeente, want dan gaat de verwevenheid met de lokale werkelijkheid verloren.
Een schaalvergroting daarentegen die aangepast is aan de singlecultuur van vandaag, is niet van institutionele of organisatorische orde (de fusie van gemeenten en parochies), ze is van liturgische en vierende orde. Die “schaalvergroting van het evenement”, dat is het antwoord op de zoektocht van de feestende mens met zijn “versierde droefheid”, zoals bisschop Tiny Muskens van Breda de ‘levensvreugde’ van de nieuwe generaties ooit noemde.
Mark Van de Voorde is publicist en raadgever van de Belgische premier Yves Leterme en van de Belgische vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Steven Vanackere. Hij schrijft op persoonlijke titel. Bovenstaande tekst schreef hij als column van Rorate op zaterdag 20 november 2010, op zijn verzoek inmiddels licht gecorrigeerd .
Reacties
Columinist Hofland heeft een memorabele leeftijd bereikt, maar is zeker nog niet overleden! Ik zag hem vorige week nog zijn karakteristieke sigaretje roken, wachtend op tram 12. Waarvan akte. Vriendelijke groet,
Geeske Hovingh - Amsterdam
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
