7/12/12
Bestaat God? Een betere vraag is: bestaat u?
God bestaat, zeggen gelovigen. God bestaat niet, zeggen anderen. Dit is een vruchteloze discussie. Een god waarvan je kunt zeggen dat hij wel of niet bestaat is een persoon of ding naast andere personen en dingen. Alsof hij op de Laan van Nooitgedacht nummer 7 woont.
Wetenschappers die aantonen dat zo'n god niet bestaat, bewijzen gelovigen een grote dienst. Het kan hen helpen om het vaak misbruikte en versleten woordje 'god' opnieuw te ontdekken.
Die wetenschappelijke kritiek is ook heilzaam voor sommige theologen. Die gaan uit van een Opperwezen dat af en toe stukjes informatie, openbaringen genaamd, naar de aarde laat dwarrelen. Ze importeren in religie een massief godsbeeld dat doet denken aan de Egyptische farao en bij mensen acuut de neiging oproept om te vluchten naar de Zelfzee.
God is geen wezen of ding naast andere wezens en dingen, maar de dieptedimensie van onze hartstocht voor waarheid, goedheid en schoonheid. Het woord 'spiritualiteit' komt van het bijbelse woord voor 'geest' dat lucht in beweging aanduidt. Zoals u weet, is verlangen een ongrijpbaar, dynamisch gebeuren. Uw verlangen woont niet op de Laan van Nooitgedacht 7 - zelfs niet als dat het adres van uw lief is. Want nadat u elkaar een maand of wat in de ogen hebt gekeken, merkt u dat uw onrust daardoor toch niet helemaal genezen wordt. Er blijft altijd een verlangen over, want uiteindelijk is dat gericht op de oneindige God.
De wetenschapper die vindt dat religie een restant is uit primitieve tijden, verwerpt daarmee zijn eigen verlangen naar waarheid waardoor hij nooit klaar is met zijn onderzoek. De humanist die streeft naar een menswaardige wereld maar God negeert, ontkent daarmee zijn diepste drijfveer naar gerechtigheid die in deze wereld nooit helemaal zijn doel zal bereiken. De kunstenaar die geloof wegzet als kleinburgerlijk en onvrij, keurt daarmee zijn eigen scheppingsdrift af die hem inspireert om het ene na het andere werk te maken.
Zulke mensen leven in een innerlijke tegenstrijdigheid. Ze wijzen de bezieling af die zin en betekenis aan hun leven geeft. Ook u, die verlangt naar een avondje op de Laan van Nooitgedacht maar God en geloof onbelangrijk vindt, haalt de schouders op over het mooiste dat u is overkomen.
Verrassend genoeg lijkt u hiermee op die gelovigen die beweren dat geloof en religie niets met de wereld te maken hebben. De Amerikaanse theoloog Richard Niebuhr rangschikt hen onder het kopje 'Christus tegen de cultuur'. Ze schrijven de cultuur af en verwachten het einde van de wereld. De laatste datum waarop dit moest gebeuren was 21 mei jongstleden.
Een tegenovergestelde stroming vindt 'Christus in de cultuur'. Een goede christen is, als een SGP'er, gehoorzaam aan de overheid die 'door God is aangesteld'. Weer anderen zien 'Christus boven de cultuur'. Hiertoe behoren gelovigen die kalm hun gang gaan in deze wereld en op zondag - als zij niet uitslapen - in de kerkdienst een gebedje 'naar boven' schieten. Verder is er, voor gevorderden, 'Christus en de cultuur in paradox'. De tegenstelling tussen God en wereld blijft onopgelost, als de slinger van een klok die heen en weer gaat.
Ten slotte is er 'Christus die de cultuur verandert'. Zoals in de eucharistie brood en wijn veranderen in zijn lichaam en bloed, zo verandert de wereld geleidelijk in zijn lichaam.
Ik voeg aan dit lijstje toe: 'Christus onder de cultuur'. God is de diepste bron van ons cultuurscheppend verlangen naar waarheid, goedheid en schoonheid. Historisch komt het woord 'cultuur' van cultus, eredienst. De roeping van de kerk is om dat verlangen te vieren, aan te wakkeren en uit te helpen zuiveren. Daarbij is ze zelf altijd onderdeel van een bepaalde cultuur. In de woorden van Paul Tillich: de kerk is het hart van de cultuur en de cultuur is de vorm van de kerk - in bijvoorbeeld de taal en muziek die ze gebruikt, en in de architectuur van de kerkgebouwen.
Bestaat God? Een betere vraag is: bestaat u? Wie zou u zijn als u niet zou verlangen? Wie zou u zijn als u niet zocht naar goedheid en gerechtigheid, en naar waarheid en transparantie? Wie bent u als u nooit snakte geraakt te worden door een concert, nimmer zou uitzien naar een wandeling langs de door Jacques Brel bezongen zee 'wanneer de norse vloed beukt aan het zwart basalt en over dijk en duin de grijze nevel valt'? Wat blijft er van u over als u nooit zou dromen van die ogen op de Laan van Nooitgedacht, nummer 7?
Toch niet veel meer dan een babbelend zoogdier dat het kunstje om op twee benen te lopen beheerst.
U verlangt, dus u bestaat als mens. Uw verlangen is ongrijpbaar en eindeloos, dus de adem van de Oneindige.
Jean-Jacques Suurmond
Dr. Jean-Jacques Suurmond is geestelijk verzorger en columnist van Trouw. Voor dit blad schreef hij bovenstaande column op 19 juli 2011.
Reacties
Geachte heer Suurmond, Reagerend op uw column: Bestaat God? Een betere vraag is: bestaat u?, ben ik zo vrij om u een tegenvraag te stellen. Zou de titel van uw column ook hebben mogen luiden: Ik besta en dientengevolge God. Immers het begrip God is een door mensen bedacht concept. Zonder de mens bestaat ook God niet. Vrede en alle goeds van een christen zonder institutioneel dak.
Peter Vessies - Hemelum
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
