23/5/07
Ieder zoekt extase, we zijn allemaal hemelvaarders
De hemelvaart van Jezus is de ultieme extase. Hiermee opent het bijbelboek Handelingen, geschreven door Lucas die zoveel Geest in zijn inkt doet. In extase raak je buiten jezelf. Nu denkt u daarbij waarschijnlijk aan heel andere dingen: zoals uit je dak gaan in een disco of het voetbalstadion, of klapwieken met behulp van de drug ecstasy. Maar extase is kenmerkend voor al wat leeft.
De Geest van God voert als gistende, nieuwe wijn de wereld voortdurend buiten zichzelf. Alle leven is aangelegd op iets voorbij het eigen bestaan. Geen plant, dier of mens die in zichzelf opgesloten blijft, kan immers overleven. Ze moeten buiten zichzelf treden, contact maken met de wijdere omgeving om te ademen, zich te voeden en zich te vermenigvuldigen. Vooral het laatste wordt door mensen geassocieerd met extase (en soms ook een gourmet diner), maar ze is de gronddynamiek van het leven. Alle groei en ontwikkeling, inclusief de evolutie van de soorten, houdt in dat een organisme zichzelf overstijgt.
Of vindt u het soms geen vooruitgang dat er in plaats van een dinosaurus een diamantvink in uw volière zit?
Dit vermogen tot extase, tot zelfoverstijging, vindt een bijzondere uitdrukking in mensen. Die kunnen als het ware buiten zichzelf stappen om naar zichzelf te kijken. Het wonder van de zelfreflectie. U zegt bijvoorbeeld: ‘ik vind mezelf een betere schrijver dan die columnist’. Er is in u kennelijk een ‘ik’ dat iets kan vinden van ‘mezelf’. Toch bent u één persoon. Zodra je echt over dit verschijnsel begint na te denken, gaat het je duizelen alsof je teveel zoete wijn hebt gehad.
Het vermogen tot zelfreflectie geeft mensen een grote vrijheid, verbeeldingskracht, de mogelijkheid om te leren en abstract te denken, en ook talent voor empathie. Daarin treden we buiten onszelf om ons in te leven in een ander. Het maakt ons tot sociale wezens.
De extase van de Geest verschuift ons centrum naar buiten onszelf. De wetenschapper geeft zijn beste jaren op zoek naar de formule die nog aan zijn denken ontsnapt; de manager ontwerpt een bedrijfsstrategie gericht op de toekomst; de verliefde man is in gedachten bij zijn beminde; een echtpaar verheugt zich op hun vakantie aan de Middellandse Zee. Ook in kunst en amusement laten we ons meevoeren naar een wereld buiten onszelf, bestaande uit de klanken van een kamerorkest op cd of de banken geplunderd door gangsters op tv.
Doordat mensen bewust buiten zichzelf kunnen treden, beseffen ze dat ze zichzelf niet genoeg zijn. Daar heeft uw diamantvink geen last van. Die valt praktisch met zichzelf samen en is koning in zijn kooi. Zijn extase beperkt zich tot eten, drinken, paren en af en toe agressief gedrag. U kent mensen die op een diamantvink lijken? Die lopen dan eveneens kans in een kooi terecht te komen.
Maar u en ik weten, kijkend naar onszelf, dat onze gedachten, gevoelens, mogelijkheden – ja, ons hele leven beperkt is. De horizon van ons bestaan ligt buiten onszelf en wijkt eeuwig terug. Dat maakt ons tot religieuze wezens. De mens is niet alleen extatisch aangelegd op het andere of de ander, maar uiteindelijk op de Oneindige die gever van de Geest is.
Voor Lucas is ‘hemel’ een ander woord voor de Oneindige. Als Jezus naar de hemel vaart, gaat hij naar God. De oude geloofsbelijdenis van Athanasius bezingt dat in hem het menselijke is opgenomen in God (assumptione humanitatis in Deum). Dat is de bestemming van de hele wereld die reikhalst en zucht naar de ultieme extase van de vereniging met God. We zijn allen hemelvaarders.
De kerk is eenvoudig dat deel van de wereld dat zich daarvan bewust is. Voor Lucas is die dan ook allereerst een extatische gemeenschap. Op de volgende bladzijde, in het Pinksterverhaal, vertelt hij hoe de leerlingen van Jezus in geestvervoering raken. Zozeer zelfs dat omstanders denken dat zij dronken, buiten zinnen zijn en wartaal uitslaan.
Hun extase neemt de vorm van zending aan. Zij trekken van de ene plaats naar de andere en reiken voorbij zichzelf in hartstocht, toewijding, mededogen, en ook knallende conflicten. Regelmatig overschrijden zij de grenzen van hun eigen geloofstraditie, taal en cultuur.
Straks op Hemelvaartsdag is alles dicht. De Geest voert de mensen uit de kantoren, winkels en fabrieken. Ze worden opgenomen in de blauwe wijdte van een vrije dag.
Christenen laten zich uit hun huizen naar de kerk drijven. Om brood te eten, wijn te drinken, vreemde liederen te zingen, teksten aan te horen die hun verstand te boven gaan, te bidden voor mensen die ze niet eens kennen, geld in te zamelen voor een goed doel ver weg.
Want ze hebben de blik op de Oneindige.
Jean-Jacques Suurmond
De auteur is predikant te Vlaardingen en (in deeltijd) psychotherapeut (www.jean-jacquessuurmond.nl); zijn bijdrage is overgenomen uit de Verdieping van Trouw van 15 mei 2007 (www.trouw.nl).
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
