16/11/07
Overlevering van het katholieke christendom en kerk als organisatie
Als ex-pastoor en nog steeds actief pastor in Amsterdam Noord boven het IJ zie ik: er is in Nederland een crisis in de overlevering van het katholieke christendom, in de doorgave van dat christendom. Ik kies expres niet het woord ’kerk’, dat heeft voor mij te veel betekenissen, maar christendom, in mijn geval katholiek christendom ofwel katholicisme. Daaronder versta ik: een geheel, een pakket van geloofswoorden, heilige momenten, liturgische vormen, devoties, gebruiken, vieringen, rituelen, liederen, gebeden en gebaren, een pakket, in de geschiedenis gevormd, veranderlijk, per land en cultuur verschillend, een pakket waarmee katholieke gemeenschappen het geloof uitdrukken, het aan nieuwe generaties doorgeven en het levend houden. Die katholieke gemeenschappen zijn er het subject, de drager van, zij bewaren dat pakket en laten anderen daarin delen. In die overlevering, in die doorgave van dat katholiek christendom, zit een crisis: het oude gaat niet meer, bereikt weinig jongeren en ouderen weinig, is niet meer geworteld, katholieken zijn zelf in grote mate zoekers geworden, het nieuwe evenwel komt er pas zoekend en tastend aan, op heel wat plaatsen, en nog niet als een voorlopig nieuw, sociaal geheel. Zo’n crisis is in de kerkgeschiedenis gewoner dan een kalme zee, waarop men met steeds jonge matrozen doorvaart.
Daarnaast is de R.-K. Kerk in ons land – en nu gebruik ik het woord ’kerk’ in de zin van de vormgeving van het katholiek christendom in bisdommen en parochies – dus daarnaast is de R.-K. Kerk zich actief opnieuw gaan organiseren. De R.-K. Kerk is daaraan in de laatste anderhalve eeuw gewend, voor ons land zeg maar sedert 1853. Want sindsdien is zij het katholiekreligieuze in hoge mate gaan organiseren, d. w. z. onderbrengen in een doelgerichte en tegelijk zeer gereglementeerde (geformaliseerde) serie van parochies met eigen kerken en in een serie van kerkvertegenwoordigers, eerst alleen priesters en kerkbestuurders, daarna pastoraal werk(st)ers en diakens en geschoolde vrijwilligers en velerlei groepen. Zij reorganiseert het basisniveau van kerk in de richting van grotere regioparochies, gefuseerde kerkbesturen, pastorale teams en minder kerkgebouwen, dit alles geholpen en geadviseerd door deskundigen van het bisdom. Want de bisdommen besturen de kerk, maar zijn ook dienstverlenend geworden.
Zo’n reorganisatie in grotere pastorale basiseenheden is geboren uit noodzaak en om missionair te kunnen worden. De meeste pastores en kerkbesturen, die ik ken, zijn het verstandelijk met die reorganisatie eens. Het kan niet anders. Maar die reorganisatie, zij heeft haar zwakte, haar grenzen in verhouding tot de crisis van de overlevering van het katholieke christendom. Want die nieuwe pastorale eenheden kunnen op te grote afstand komen van de gemeenschappen, te ver weg van de mensen, zoals wij dat noemen. En op afstand kun je niet het christendom doorgeven, daarvoor moet je nabij zijn aan en in nabijheid werken met betrokken en zoekende mensen. Doorgave van waarden vraagt om geregelde ontmoeting, elkaar kennen en zo overdracht van geloof en de gebruiken daarvan. Er heerst vrees, dat die reorganisatie misschien de boot gaat missen, doordat pastores, kerkbesturen en werkgroepen hun nabij contact met de gemeenschappen verliezen, maar op afstand komen te staan.
Wat wil ik dan anders in de kerk van bisdommen en parochies? Dat die grotere eenheden door werkverdeling wegen vinden om door hun professionele en vrijwillige krachten de religieuze ontheemding – zoals dat heet: iedereen is op zoek – tegemoet te treden door in nabijheid aan mensen en bestaande gemeenschappen te leven en te werken. Dus een beweging, niet naar afstandelijke grootschaligheid, maar naar kleinschalige betrokkenheid en netwerkvorming. Daarvoor zijn bezielende gelovigen nodig, animateurs, animadores, zoals zij in het Spaans heten, en de zorg, dát zij er zijn, deel ik met mijn dominicaanse broeders.
Ruud Huysmans
Dr. Ruud G.W. Huysmans, oud pastoor en kerkjurist, sprak bovenstaande analyse uit op het Symposium over Kerk en ambt, Dominicuskerk, Amsterdam, 10 november 2007.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
