10/8/09
Gekwetst, vernederd, geminacht
Onder vrijwilligers in parochies en geloofsgemeenschappen zijn vrouwen veruit in de meerderheid. Zij zijn door hun jarenlange werk en het gesprek met elkaar in hun kerkelijke groep gegroeid in gelovig zelfbewustzijn. Velen zijn de pastorale school gaan volgen - een driejarige opleiding voor geloofsverdieping, exegetische kennis en gemeenschapsopbouw. Ze zijn nu meestal coördinator en vaak voorzitter van groepen vrijwilligers. Zij zorgen er, samen met anderen, voor dat de geloofsgemeenschap kan blijven samenkomen, dat zaken verzorgd en georganiseerd worden, dat er bij afwezigheid van een priester een woord- en communieviering of gebedsdienst wordt gehouden. Ook nemen zij het voortouw bij de voorbereiding van kinderen op de eerste communie en het vormsel. Op veel plaatsen hebben vrouwen ook de leiding van het bestuur van de parochie op zich genomen.
Regressie
In de rooms-katholieke kerk is de laatste jaren echter een trend van regressie waar te nemen. Er is een toenemende druk vanuit de bisdommen om de eindverantwoordelijkheid voor alle zaken binnen de geloofsgemeenschappen bij de priester te leggen en zijn mogelijkheden om te delegeren te beperken. Overduidelijk is dit op het gebied van liturgie en sacramentenbediening, maar het speelt ook op allerlei andere vlakken. Zo mogen vrouwen niet meer op het altaar komen. Daar staan alleen de voorganger, de misdienaars en eventueel de lectoren. De rest van de aanwezigen zit in de kerk. Ook bij het vormsel mogen de jongeren en hun ouders niet verder komen dan de trappen van het priesterkoor, terwijl het kortgeleden nog gebruik was dat zij rondom het altaar stonden. Daarbij komt dat de jongere priesters nogal orthodox zijn ingesteld en zich veelal resoluut willen houden aan het door hun bisschop voorgeschreven beleid.
Veel vrouwen zien dit als een ontkenning van hun groei en mogelijkheden. Zij ervaren het als moedwillige afbraak van de medeverantwoordelijkheid van de gelovigen. Mede omdat vrouwen geen priester kunnen worden, weten zij zich het zwaarst getroffen door dit nieuwe beleid.
Vrouwen zijn zich er hoe langer hoe meer van bewust, dat juist zij degenen zijn die het voortouw nemen in de geloofsopvoeding van de kinderen en in het in stand houden van de geloofsgemeenschap. Zij willen dat dit erkend wordt en tot uitdrukking komt in de verantwoordelijkheden die zij krijgen in geloofsgemeenschappen. Wanneer zij weer de ondergeschikte rollen op zich moeten nemen, voelen zij zich gekwetst, vernederd en geminacht.
Gemeenschap
Wat voor vrouwen in de rooms-katholieke kerk van groot belang is, is dat de gemeenschap van gelovigen voelbaar is. Zij hebben de laatste jaren hard gewerkt aan gemeenschapsopbouw. Mensen leerden elkaar kennen en waarderen, wie ze ook zijn en hoe ze ook bij de gemeenschap betrokken zijn geraakt. Vrouwen organiseren bijeenkomsten voor ouderen en voor jongeren. Samen zijn ze daarin sterk. Vrouwen praten met elkaar over hun gevoelens en dikwijls ook over hun thuissituatie. Ze leven erg met elkaar mee en laten dit, als het even kan, ook blijken in een bezoekje, een bloemetje of een kaartje. Zo zijn veel hechte groepen gegroeid, waar vrouwen in de meerderheid zijn. Dit zijn groepen waarin overlegd wordt met elkaar, waarin mensen zich door elkaar gedragen weten. Uiteraard zijn hier ook vrouwen te vinden die de neiging hebben als een moeder een groot gezin te runnen en die niet veel van overleg en ideeën van anderen moeten hebben.
Lekenvoorgangers
Veel vrouwen zijn lekenvoorgangers in vieringen van woord en gebed, vaak ook in woord- en communiediensten. In de rooms-katholieke kerk bestaat al eeuwenlang het gebruik thuis samen de communie te ontvangen. Dit, in bijzondere situaties en bij afwezigheid van een priester, na lezing uit de Schrift en gebed. De laatste tientallen jaren zijn er vieringen in de kerk ontstaan, waar
de gemeenschap onder leiding van een lekenvoorganger samenkomt in een woord- en communieviering. Een groep lekenvoorgangers zorgt voor de voorbereiding en de inhoudelijke uitdieping van een thema. Daarna gaan er meestal twee van hen voor in de viering. Bij vrouwen in deze groepen valt het op, dat zij zich ervan bewust zijn, hoe zij in gebed en overweging God aanspreken. Het is voor hen niet vanzelfsprekend God met mannelijke termen te benoemen. Geleidelijk aan is er zo een andere taal en beleving van God gekomen. In de taal wordt duidelijk hoe mensen zich voelen in hun
geloofsbeleving.
Dat vrouwen in de rooms-katholieke kerk zijn uitgesloten van het ambt, is voor velen onbegrijpelijk. In de jaren zestig, zeventig en tachtig van de vorige eeuw hebben wereldwijd veel vrouwen zich sterk gemaakt voor deze zaak. Telkens
weer hebben zij van de kerkelijke leiding te verstaan gekregen dat een vrouw in het ambt onder geen beding mogelijk is. Nu de kerkelijke leiding meer orthodox wordt, is dit één van de punten waarover niet meer te praten valt. Het valt op dat vrouwen hierover ook steeds minder willen praten. Wellicht vanuit de gedachte dat als je er niet over praat, het ook niet zo'n pijn doet. Vrouwen voelen zich door de kerkelijke leiding zeer ondergewaardeerd en zelfs geminacht. In toenemende mate is het adagium: het gaat erom onze geloofsgemeenschap ter plaatse levend te houden. Daar zetten zij zich met liefde voor in en daar is man of vrouw zijn doorgaans geen punt.
Grote betrokkenheid
We kunnen concluderen dat het zelfbeeld van de vrouwelijke vrijwilligster in de rooms-katholieke kerk wordt gekleurd door grote betrokkenheid bij de geloofsgemeenschap om inhoudelijke en organisatorische redenen. De inhoud van het geloof boeit veel vrijwilligsters zó, dat ze zich bijscholen. Op organisatorisch gebied doen zij het leeuwendeel van het werk. De kindercatechese is vrijwel geheel in handen van vrouwen en ook in de organisatie van bezinnings- en verdiepingsbijeenkomsten voor volwassenen en ouderen nemen zij het voortouw. Zij zijn zich ervan bewust dat de geloofsgemeenschap zonder hun actieve deelname niet zou kunnen bestaan. Ik zie dat vrouwen er hoe langer hoe meer onder lijden dat zij geweerd worden uit het ambt en uit alle functies waar een wijding voor nodig is. Er zou hier meer studie naar gedaan moeten worden. Vrouwen praten hier steeds minder over - er is toch niets aan te doen. Maar onder de oppervlakte schuilt in toenemende mate pijn en het gevoel geminacht te worden. Zij concentreren zich vooral op de nabije geloofsgemeenschap. Ze vormen de belangrijkste groep voor de instandhouding van deze gemeenschap. Ze zoeken elkaar op
en hebben steun aan elkaar. Vrouwelijke lekenvoorgangers realiseren zich hoe zij spreken over en tot God. Zij brengen dit ter sprake en zorgen zo voor een nieuwe geloofstaal, waarin het huidige leven serieus wordt genomen.
Marie-José Janssen is emeritus pastor. Zij coacht vrijwilligers in diverse parochies. Zij is tevens lid van de redactie van deze website. Deze tekst is overgenomen uit Fier (4/2009).
Reacties
beste, mijn dochtertje is nu misdienaar geworden, maar nu is mijn vraag, kan je helpen zoeken achter een andere naam dan misdienaar, die past voor meisjes, ale, ze mogen zelf een naam aanbrengen, maar zou niet wten welke!!!
Bedankt en groetjes.
Erna Graulus - Hasselt
Dank voor je bewogen artikel.
Jouw emotie klinkt ook door in het 'evangelie van Maria Magdalena' uit de tweede eeuw. Petrus waardeert haar niet, hoewel volgens het Johannesevangelie Jezus haar vroeg apostola apostolorum te zijn en het kerugma als eerste aan de broeders te verkondigen.
Ik heb veel respect voor haar en alle vrouwen die ondanks de minachting toch 'apostola' proberen te zijn.
Albert Koot - Amsterdam Zuidoost
Bewonderens waardig dat zoveel vrouwen het vol houden met zoveel tegenwind (lees storm). Ik neem hier met een diepe buiging mijn petje voor af. Ga zo door.
Jan-E. Walraven - Rotterdam
Inderdaad dringt het huidige beleid vrouwen weer in de marge van de liturgie terug. Net als Marie-José Janssen ben ik daar niet blij mee. Maar gekwetst, vernederd en geminacht? Nee, dat beslist niet. Ik ben niet geneigd dit op te vatten als persoonlijke afwijzing. Ik kan me niet dusdanig identificeren met het geslacht 'vrouw' dat ik het als zodanig ervaar. Vind ik wel prettig ook. Ik heb geen last van de vrouwelijke trekken die hier haast als onze natuur worden voorgesteld. Bovendien: er zijn, neem ik aan, (ook) andere overwegingen dan de waardering van het vrouwelijk geslacht. Maaike de Haardt zei ooit tegen me - toen ik optimistisch uitsprak dat de wijding van vrouwen naar mijn verwachting in 2015 wel een feit zou zijn - dat er bijvoorbeeld zoiets speelt als de toenadering tussen de Rooms-Katholieke Kerk en de Orthodoxie: daar is een dergelijke stap op dit moment ondenkbaar. Er is meer tussen hemel en aarde dan 'ons' gevoel of onze bekwaamheid.
Will Verhoef - Overveen
Dag Marie-Jose,
je hebt natuurlijk weer helemaal gelijk! Met waar je voor staat en met wat je afwijst. Ik doe helemaal mee.
Jij schrijft dat vrouwen niet meer op het altaar mogen komen (dat mogen ze van mij ook niet! Stel je voor dat ze eraf vallen.) Bedoeld zal zijn: niet meer op het priesterkoor mogen komen.
Maar wat ik wilde vragen: dat vrouwen niet meer op het priesterkoor mogen - is dat de tendens (dus heimwee naar zoals het 50 jaar geleden ook was) of hebben de bobo's dat letterlijk zo per decreet vast gelegd??
Het zou toch niet waar zijn.
Gelukkig maar dat Onzelieveheer nog leeft - en hier niks van af weet.
Hartelijke groet
Toon van Buren - Odijk
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
