21/2/12
Begraven van de doden is een werk van barmhartigheid
Met de weigering in Liempde iemand na euthanasie te begraven, heeft de kerk zich van zijn meest liefdeloze kant laten zien.
Liempde heeft een ‘weigerpastoor’. Mooi woord, natuurlijk gekozen naar analogie van de weigerambtenaar. Het is het overdenken waard of de twee inderdaad zo veel op elkaar lijken als de woorden suggereren. De weigerambtenaar is een dienaar van de overheid; de weigerpastoor een dienaar van de kerk. De weigerambtenaar wil geen huwelijk sluiten tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. De weigerpastoor is niet ingegaan op de vraag van familie om de uitvaart te verzorgen van een man die overleed na euthanasie.
Het beroep dat de pastoor in deze kwestie doet op gewetensvrijheid is opmerkelijk. De weigerambtenaar, die ruimte wenst om van de regels af te wijken, doet dat met een beroep op zijn geweten. En ook de pastoor uit het naburige dorp die de uitvaart uiteindelijk heeft geleid, is daartoe gekomen omdat hij zijn geweten heeft laten spreken en meende af te mogen wijken van wat de katholieke kerk voorschrijft. Wat de weigerpastoor heeft gedaan, is de kerkelijke richtlijnen volgen. Je moet dus vaststellen dat het geweten van de weigerpastoor volledig gevormd wordt door het volgen van de leer. De weigerambtenaar overtreedt de regels; de weigerpastoor niet en om die reden zou je de eerste zijn besluit meer kwalijk kunnen nemen dan de tweede.
Toch doe ik dat niet en dat heeft ermee temaken dat je een handeling ook beoordeelt op haar consequenties. De weigering van de ambtenaar een homohuwelijk te sluiten, vormt geen beletsel voor het stel om te trouwen. Er is altijd een collega te vinden die de ceremonie wel wil leiden. Het feest kan doorgaan. De pastoor kreeg te maken met nabestaanden die, veronderstel ik, emotioneel waren uitgeput. Hoe je ook over euthanasie denkt, een verzoek daartoe wordt nooit lichtvaardig gedaan. De familie had een enerverende tijd achter de rug en was blij dat aan het ‘ondraaglijk en uitzichtloos lijden’ van hun dierbare een einde was gekomen. Een mooie viering regelen is het laatste wat ze nog voor vader kunnen doen. Daarvoor kloppen ze aan bij de pastoor, maar deze geeft niet thuis. In plaats van een rustige voorbereiding op het naderende afscheid, zijn ze genoodzaakt met hun gestorven vader te gaan leuren. De − psychische − schade die de pastoor met zijn ‘nee’ deze mensen heeft berokkend, is vele malen groter dan wat de weigerambtenaar veroorzaakt bij het aanstaand echtpaar dat hij niet trouwen wil.
Twee kanttekeningen plaats ik bij het kerkelijk besluit als zodanig. De ene is dat de doden begraven, evenals bijvoorbeeld het voeden van wie honger lijdt en het huisvesten van de vreemdeling, hoort tot de zeven werken van barmhartigheid. Met de richtlijn een uitvaart van de hand te wijzen na euthanasie is de kerk dus op zijn minst met zichzelf in tegenspraak. Een tweede kanttekening heeft te maken met de marginale rol die de kerk tegenwoordig speelt in de samenleving. De scharniermomenten van het leven − geboorte, een levenslange verbintenis, overlijden − zijn bij uitstek momenten waarop de kerk nog wél iets voor mensen betekenen kan. Zij heeft een enorme schat aan teksten, rituelen, symbolen en muziek in de aanbieding. De verlegenheid en het analfabetisme zijn groot als mensen zelf verantwoordelijkheid dragen voor een viering. Familieleden zijn werkelijk opgelucht als iemand de vraag stelt of het wel zo’n goed idee is om het lied van de voetbalclub te draaien als de kist wordt uitgedragen. Dat je dan het risico loopt in polonaise de zaal te verlaten, was niet bij hen opgekomen. De regelgeving van de kerk blijkt een obstakel te zijn om haar rijke traditie te delen met anderen. Zonde.
Of er aan protestantse kant ook weigerdominees bestaan, weet ik niet. Regelgeving daarover is mij niet bekend. Een oplossing zoals bij euthanasie: spreek er tijdig over met je arts, zodat je elkaars standpunt kent, is voor katholieke voorgangers in ieder geval geen begaanbare weg. Want dan zou je van de priester of pastoor vragen aan te kondigen dat hij van plan is de regels te overtreden. Misschien is hij daartoe wel bereid, maar hij zal dat nooit hardop zeggen. De weigerpastoor heeft met zijn besluit om de man die is gestorven na euthanasie, niet te laten begraven vanuit zijn eigen parochiekerk, de kerk van haar meest liefdeloze en onbarmhartige kant laten zien. Het stemt me deze dagen niet trots dat ik deel uitmaak van diezelfde, christelijke, geloofsgemeenschap.
Annemarieke van der Woude
Annemarieke van der Woude is predikant-geestelijk verzorger in een verpleeghuis in Renkum. Bovenstaande bijdrage is overgenomen van de podiumpagina van Trouw van 30 augustus 2011.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
