27/3/07
Wordt Europa weer ontvoerd?
Europa viert feest. Vijftig jaar verdrag van Rome, vijftig jaar economische integratie. De kleuter van weleer is een ware reus geworden. Wat men ook van Europa mag zeggen, of men nu voorstander of tegenstander is van de huidige ontwikkelingen, vijftig jaar lang is de vrede bewaard. Het plan van met name Robert Schuman om Duitsland als het ware medeplichtig te maken aan de opbouw van een nieuw Europa, het land in te sluiten in plaats van uit te sluiten, heeft gewerkt.
Nu Europa volwassen wordt, gaat ze in vele ogen aantrekkelijk worden. Een oude Griekse mythe vertelt dat de oppergod Zeus in de gedaante van een stier op het Fenicische strand Europa ontvoerde naar Kreta en vervolgens naar de berg Dikte. Europa loopt nog steeds gevaar ontvoerd te worden, niet door een god, maar door christelijke leiders, door politieke ideologen, door verdedigers van de Verlichting. Ze willen van de reeks overeenkomsten die samen tot het huidige Europa gevoerd hebben, meer maken dat ze zijn. Ze gaan met Europa op de loop en begieten het – dopen het – met een ideologische of theologische saus. De vorige en de huidige paus, en ook de Europese bisschoppenconferentie, hebben gepleit voor het concept van een christelijk Europa. Anderen zien Europa als de vrucht van de Verlichting. Velen willen dat Europa meer is dan een politieke en economisch systeem van samenwerking.
Vooral het leidersschap van de Katholieke Kerk verdedigt dat het christelijk geloof de grondslag is van het huidige Europa en dat dit ook zo moet blijven. Ze hebben ooit veel steun gehad voor dit idee. De Europese vlag, blauw met twaalf sterren, is ondanks alle officiële ontkenningen, een ‘christelijke vlag’. De twaalf sterren zijn ontleend aan de vrouw met de kroon met twaalf sterren in het twaalfde hoofdstuk van het boek van de Openbaring, die daar zowel Maria als de kerk verbeeldt. De vlag is niet voor niets blauw.
Dat Europa een christelijk continent zou zijn, is een vrome interpretatie. Het christendom heeft veel invloed uitgeoefend op de Europese landen. Dit heeft het overigens meer gedaan doordat mensen het woord van het evangelie serieus namen dan door de verklaringen en decreten van de leiding van de Katholieke Kerk die nu het hardst roept om een christelijk Europa. Het feitelijk verleden van Europa is verre van christelijk. De kerken zijn vaak zeer onchristelijk geweest: geweld en oorlog hebben ze min of meer aanvaard, de vrouwenemancipatie hebben ze tegengewerkt, ze hebben bijgedragen aan het antisemitisme, de slavenhandel goedgekeurd. De moderne sociale wetgeving, maar ook het individualisme en de Verlichting zelf zijn echter ondenkbaar zonder de invloed van het christendom. Het feit dat mensen zich Europeanen zijn gaan voelen en zich zo zijn gaan benoemen is misschien nog wel het meest te danken aan de angst voor de Islam. De eerste keer dat het woord ‘Europeanen’ viel, was in 732 toen bij Poitiers een groep Arabische plunderaars werden teruggeslagen. De angst voor de Islam heeft in de geschiedenis van Europa een grote rol gespeeld en doet dit nu nog.
Het lijkt het me niet verstandig om van Europa meer te maken dan wat het is: een samenwerkingsverband van soevereine staten. Ik zie de wenselijkheid niet om Europa min of meer te vergoddelijken of het op een andere manier een transcendente waarde toe te kennen en het uit te heffen boven wat het is, een economische eenheid op grond van een reeks verdragen. Volgens mij hebben we geen behoefte aan nationalisme, dus ook niet aan een Europees nationalisme. En God gebruiken om extra gewicht te geven aan het Europese samenwerkingsverband lijkt me ongepast: men mag Gods naam niet ijdel gebruiken. De laatste verklaring, gegeven te Berlijn, blijft wat dit betreft met de voeten op de grond. Ontvoeringen dienen afgekeurd te worden, ook die van Europa.
André Lascaris
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
