16/9/08
Europa moet gewoon meepraten over racisme
De VN-conferentie over racisme in Durban was geen podium van anti-semitisme en anti-koloniale wraak.
Ga volgend jaar naar Genève.
Europa zou weg moeten blijven bij een vervolgconferentie van de Verenigde Naties over het racisme, volgend jaar in Genève. Dat vindt Pascal Bruckner, schrijver en filosoof te Parijs (Trouw Letter & Geest, zaterdag 6 september 2008). Hij concludeert dat het antiracisme binnen de Verenigde Naties verworden is tot de ideologie van totalitaire regimes. Zijn aanbeveling is een zwaktebod en een slecht advies, vooral in dit jaar nu wij stilstaan bij de zestigste verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Bruckner schetst een volstrekt eenzijdig beeld van de in 2001 in het Zuid-Afrikaanse Durban gehouden eerdere conferentie over racisme. Zijn kritiek, in de Nederlandse vertaling gegarneerd met krachttermen als ’bloeddorstige stemming’, ’uitbarsting van haat’, ’podium van antikoloniale wraak’, ’arena met schreeuwende mensen’, uit zich in zijn inkleuring van enige betreurenswaardige incidenten die Israël en het zionisme betroffen. Die zouden de toonzetting van de conferentie hebben bepaald. Deze incidenten hadden echter niet plaats op de officiële conferentie maar in parallelle bijeenkomsten. De belangrijkste organisatoren hebben zich er uitdrukkelijk van gedistantieerd.
Geen aandacht krijgt het feit dat op deze parallelle bijeenkomsten zich vele groeperingen uitdrukkelijk manifesteerden die eeuwenlang geen stem hadden en het slachtoffer waren – en nog steeds zijn – van diepgewortelde raciale en etnische discriminatie, zoals de inheemse volkeren in Noord- en Zuid-Amerika, de dalits in India, de roma en sinti in Europa.
Ten onrechte wordt ook de indruk gewekt dat in Durban het zionisme werd veroordeeld als een hedendaagse vorm van nazisme en apartheid. Afgezien van enige stemmen die in die richting gingen, valt in de Slotverklaring en het Actieprogramma van Durban niets van dien aard te lezen. Wel spreken deze teksten ernstige bezorgdheid uit over de toename van antisemitisme en islamofobie in verschillende delen van de wereld. En de conferentie vestigde er de nadruk op dat de Holocaust nooit moet worden vergeten.
Het is helaas een ervaringsfeit dat heel vaak de rechten en het lot van slachtoffers buiten beschouwing blijven. Zo niet in de slotdocumenten van Durban. Ik weet niet waarop Bruckner doelt wanneer hij schrijft dat „goede bedoelingen al snel in rook opgingen in een sfeer waarbij slachtoffers zichzelf boven de anderen plaatsen”. Mag het niet eindelijk eens zo zijn dat het perspectief van de slachtoffers wordt erkend? Durban besteedde uitdrukkelijk aandacht aan inheemse volkeren, vluchtelingen en asielzoekers, slachtoffers van mensenhandel, van raciaal en seksueel geweld, vrouwen en kinderen en andere slachtoffers van meervoudige discriminatie.
De kwestie van herstel van historisch onrecht verbonden met het kolonialisme en de slavernij was op het traject naar Durban toe en op de conferentie zelf een omstreden zaak. Het Westen dat beducht is voor claims om herstelbetalingen, bevond zich daarbij in het defensief. De slottekst is op dit punt niet het laatste woord maar wel een stap vooruit. Er wordt daarin gesproken van het in herinnering houden van misdrijven en wandaden in het verleden gepleegd, van ondubbelzinnige veroordeling van racistische tragedies, en het vertellen van de waarheid als essentiële elementen voor internationale verzoening en het scheppen van samenlevingen die gebaseerd zijn op rechtvaardigheid, gelijkheid en solidariteit.
De speciale VN-rapporteur inzake hedendaagse vormen van racisme, Doudou Diène, zou zijn pijlen vooral richten op het Westen en de Verenigde Staten, en zich onthouden van elke vorm van kritiek op autoritaire regimes in Azië, Afrika en Latijns Amerika. Kennelijk heeft Bruckner niet kennis genomen van Diène’s kritische rapporten over het toenemende racisme en antisemitisme in Rusland (tot grote woede van de Russische regering), het diepgewortelde racisme in Brazilië en het etnische geweld in Ivoorkust.
Het slotdocument van Durban is met consensus aanvaard, ook door de landen van de Europese Unie. De Europeanen hebben een actieve en positieve rol gespeeld onder Belgisch voorzitterschap in de persoon van de toenmalige energieke minister van buitenlandse zaken, Louis Michel. Ook de toenmalige Hoge Commissaris van de VN voor de rechten van de mens, Mary Robinson, heeft zich zeer ingespannen om de complexe en politieke materie van rassendiscriminatie in Durban in goede banen te leiden. Het consensusdocument van Durban is op zich geen panacee maar het is wel een tekst waarop voortgebouwd moet worden.
Theo van Boven
Dr. Theo van Boven is emeritus hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Maastricht en was als onafhankelijk adviseur verbonden aan de Nederlandse delegatie naar de conferentie van Durban. Bovenstaande bijdrage verscheen in Trouw/Verdieping van 11 september 2008 (www.trouw.nl).
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
