2/10/08
Naast staten die de doodstraf toepassen en staten die dat niet doen, bestaat er nog een derde categorie van staten: zij hebben de doodstraf weliswaar formeel afgeschaft, maar aarzelen niettemin niet mensen te veroordelen tot een doodstraf op termijn. Het is de verdienste van het recent opgerichte Platform Levenslang dat het de Nederlanders eraan herinnert dat hun land tot precies déze groep van landen behoort. Nederland is namelijk een van de weinige staten ter wereld waar een veroordeling tot een levenslange gevangenisstraf ook werkelijk levenslang betekent. Tussentijdse vrijlating is weliswaar mogelijk in geval van gratie, maar die wordt hoogst zelden verleend. Een groep van veertig mensen die afkomstig zijn uit de praktijk van de rechtspleging – onder hen hoofdjustititiepredikant J. Eerbeek – pleit in een manifest voor ‘een humane tenuitvoerlegging’ van de levenslange gevangenisstraf. Dit betekent in hun ogen onder meer dat de veroordeelde niet ieder perspectief op terugkeer in de samenleving mag worden ontnomen. Concreet stellen zij voor dat de rechter of een andere onafhankelijke instantie na pakweg 15 of 20 jaar toetst of er met voortzetting van de levenslange gevangenisstraf nog een redelijk doel gediend wordt. Mocht dat niet zo zijn, dan moet de tenuitvoerlegging van de straf beëindigd of opgeschort worden.
Levenslang is in het Nederlandse strafrecht de meest verregaande sanctie. Tussen 1945 en 1995 – een halve eeuw – werd deze straf zesmaal opgelegd. Sindsdien vonniste de rechter maar liefst 32 maal levenslang. Hoe deze explosie aan strenge straffen te verklaren? De verklaring moet wel zijn dat de samenleving harder is gaan oordelen en dat rechters daarnaar hun oren laten hangen. Deze ‘democratisering’ van het recht – die intussen ook al geleid heeft tot een geheel eigen genre van ‘crimi-amusement’ in de media – vormt voor de rechtsstaat een bedenkelijk verschijnsel. Het is taak van de onafhankelijke rechter – en van niemand anders – om op basis van de wet de al dan niet schuld van verdachten vast te stellen en vervolgens de schuldigen te bestraffen. Alleen zo wordt persoonlijke wraakneming van (vermeende) slachtoffers op (vermeende) daders voorkomen.
De neiging van rechters om steeds vaker levenslang op te leggen vraagt als het ware om het tegenwicht van een periodieke toetsing. Maar dat is niet het enige argument. Er is ook het morele argument: willen we een samenleving die wraak als ultieme norm hanteert of blijft er ruimte voor de bekering van de ‘zondaar’, voor vergiffenis en verzoening? Raymond-Pierre Sévèke, broer van de vermoorde Nijmeegse activist Louis Sévèke wiens moordenaar inmiddels tot levenslang veroordeeld is, heeft zich in het AD achter het pleidooi van het Platform Levenslang gesteld. “Levenslang is de Nederlandse doodstraf. Een zwaktebod. Het druist in tegen de stelregel dat elk mens bij de samenleving hoort. Met levenslang krijg ik mijn broer niet terug, maar je lost er verder ook niets mee op. Wraak is maar een onderdeel van straffen. Als ik me alleen maar op die kant richt, doe ik mezelf meer kwaad dan goed.” Deze nabestaande heeft er meer van begrepen dan het CDA in de Tweede Kamer dat na de publicatie van het pleidooi van het Platform Levenslang nog geen dag nodig had om te weten dat levenslang levenslang moet blijven.
Jan van Hooydonk
Dit redactioneel commentaar van de hoofdredacteur van VolZin verscheen in het nummer van 5 september 2008 van VolZin.
Reacties
Naast levenslange gevangenisstraf kennen we in Nederland nog een andere vorm van levenslang: mensen die TBS krijgen kunnen wanneer hun behandeling in een tbs kliniek na zes jaar niet is aangeslagen, overgeplaatst worden naar een longstayafdeling. Het is de bedoeling, dat ze daar voor hun verdere leven een soort thuis vinden. Samenleving, justitie en 2e kamer zouden er goed aan doen van tijd tot tijd het thuisgehalte van deze afdelingen kritisch te bekijken en zonodig veranderingen te adviseren.
Marie-José Janssen-Zuidberg - Utrecht
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
