21/2/12
Een kerkelijke uitvaart na euthanasie: nee of ja?
De zgn. weigerpastoor uit Liempde beriep zich op de Handreiking van de Nederlandse r.-k. bisschoppen: ‘Pastoraat rond het verzoek om euthanasie of hulp bij suïcide’ (2005). Maar leidt het kerkelijk Wetboek (1983), dat de verhoudingen tussen katholieken, waaronder hun rechten, regelt, ook tot zo’n weigering?
De Handreiking steunt op de geloofsovertuiging, dat euthanasie geen weg tot sterven is, die een mens mag kiezen. Wie haar wetens en willens in voldoende innerlijke vrijheid bewerkstelligt, zondigt bijgevolg in de christelijke zin. Afwijzing van euthanasie leidt tot afwijzing van een katholiek, die zo stierf, met het oog op een kerkelijke uitvaart. Doet het kerkrecht dit ook zo direct?
De Handreiking stelt de vraag: wat, als een katholiek aan een pastor te kennen heeft gegeven, dat hij binnenkort zijn leven op verzoek zal laten beëindigen en de uitvaart wil bespreken? “Men zal op zo’n verzoek niet kunnen ingaan, omdat dat instemming met de euthanasie of hulp bij zelfdoding zou kunnen suggereren”. En als pas na het sterven bekend wordt, dat iemand euthanasie liet plegen? “Ook in die situatie kan het houden van een kerkelijke uitvaart het christelijk getuigenis omtrent de waarde van het leven verdoezelen. Er bestaat dan het risico van publieke ergernis, in die zin dat de indruk zou kunnen ontstaan dat de kerk met euthanasie of suïcide akkoord ging. Daarom is in genoemde situatie het verlenen van medewerking aan een kerkelijke uitvaart niet op zijn plaats, tenzij daar een zwaarwegende reden voor zou zijn die vanwege de geheimhoudingsplicht niet kan worden meegedeeld”. De bisschoppen voegen er aan toe: “Bij dit alles dient men nog het volgende te bedenken. Een verzoek tot euthanasie of hulp bij suïcide kan zijn ingegeven, doordat iemand door de angst voor het lijden is overweldigd. In dat geval gaat het om een slechts gedeeltelijk vrijwillige keuze, waarvoor betrokkene geen volledige verantwoordelijkheid draagt”. Ook stress kan dit bewerken.
De bisschoppen willen de geloofsovertuiging, dat euthanasie geen goede weg voor mensen is behoeden. Daarmee is onverenigbaar, dat katholieken die daar innerlijk vrij voor kiezen, een kerkelijke uitvaart krijgen. Het is onsamenhangend tegelijk als kerk tegen euthanasie te zijn en een katholiek, die zo stierf, vanuit de kerk te begraven. Dat kan ergernis geven, omdat de uitvaart de indruk kan wekken, dat de kerk het met euthanasie eens is.
Volgens het Wetboek heeft een katholiek recht op een kerkelijke uitvaart. Beperking hiervan is aan voorwaarden gebonden. Art. 1184 van het Wetboek bepaalt: “Tenzij zij vóór hun dood enige tekenen van berouw gegeven hebben, moeten van de kerkelijke uitvaart uitgesloten worden manifeste zondaars, aan wie de kerkelijke uitvaart niet toegestaan kan worden zonder publieke ergernis van de gelovigen”.
Een manifeste zondaar is een katholiek van wie bekend is, dat hij zwaar tegen de goede zeden handelde. Bv. een landeigenaar die zijn personeel uitbuit. Een katholiek, die niet geleid door angst of stress, voor euthanasie kiest, kan een zondaar zijn. Maar ook dan sluit dit een kerkelijke uitvaart nog niet uit. Hij kan kort voor zijn dood tekenen van berouw tonen. Verder gelden er voor de uitsluiting nog andere voorwaarden: het euthanasiebesluit moet in zijn omgeving bekend zijn én een kerkelijke uitvaart geeft aan de gelovigen publieke ergernis. Zij zouden niet meer vatten, wat de kerk nu wil: tegen euthanasie, maar tegelijk een katholiek na euthanasie wel kerkelijk uitvaren.
De Handreiking gaat uit van de samenhang van de boodschap van de kerk. Zij wil die beschermen, met als verzachtend gegeven, als een katholiek uit angst voor het lijden of uit stress voor euthanasie koos. Het Wetboek gaat uit van het recht van een katholiek op kerkelijke uitvaart. Het wil dit recht behoeden, zodat het slechts in bepaalde omstandigheden ontkend kan worden. Die zijn: manifeste zondigheid én publieke ergernis. Ontbreekt een ervan, dan blijft het recht op uitvaart gelden.
Het zou goed zijn, indien de bisschoppen in een nieuwe Handreiking ook het kerkrecht zouden meenemen, te meer daar weigering van kerkelijke uitvaart bij een aantal katholieken in ons land meer ergernis wekt dan het geven ervan.
Ruud G. W. Huysmans
Dr. Ruud Huysmans is kerkjurist en priester van het bisdom Rotterdam. Bovenstaande tekst verscheen eerder op de podiumpagina van Trouw op 31 augustus 2011.
Reacties
Ik heb een paar keer een uitvaart gedaan voor iemand na euthanasie, uiteraard buitenkerkelijk. Maar de overledenen waren wel trouwe kerkgangers, zolang dat uiteraard mogelijk was geweest. Bij de ene familie waar ik kwam was het eerste dat ze vertelden dat ze 'nee' hadden gekregen. Wekelijkse kerkgangers, maar de vrouw was ernstig ziek, de kanker zat in haar hele lichaam, in de lever in haar hoofd, in de botten. Ze kon niet meer. Ze hadden moeder helemaal zelf verzorgd, waren blij dat zij nu eindeijk rust had, en moeder zelf was er uiteraard ook helemaal aan toe geweest. De tranen schoten me in de ogen toen ze dit vertelden, vooral ook omdat het niet de eerste keer was. Roep je er ergernis mee op? Bij een buitenstaander die niet in een dergelijke situatie zit misschien wel. Maar bij betrokken in ieder geval verdriet en in de steek gelaten worden. Na afloop zei men dat de uitvaart veel mooier, veel persoonlijker was geweest dan in de kerk had gekund.... Hoe vervreemd je mensen?
Corrie Wolters - Almelo
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
