9/12/09
Minaretten en neo-gothiek
De discussie over de minaretten houdt de gemoederen bezig en terecht. In Zwitserland dreigt een verbod. Wat betekent dat voor een samenleving? Om daar zicht op te krijgen is het goed de blik op de eigen vaderlandse geschiedenis te richten. Nadat eeuwenlang de katholieke in Nederland geen zichtbare kerken mochten bouwen veranderde dat rond 1850. Thorbecke stelde de katholieken formeel gelijk en in 1853 werd de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland hersteld. Wat er toen aan bouwijver loskwam heeft elke Nederlandse stad diepgaand gestempeld. De geniale architect Pierre Cuypers was bezield van het verlangen de Middeleeuwen te doen herleven. De overigens weinig oecumenisch voelende kunstenaar vond dat een tijdperk van grootse bezieling, toen er nog één geloof was, zonder de ‘versplintering’ van de Reformatie. Een schok ging door protestants Nederland toen Cuypers’ bouwplannen werkelijkheid werden. Het Rijksmuseum werd door koning Willem 3 verafschuwd: “in dat klooster ga ik niet binnen”. In menig bescheiden dorp, waaronder mijn eigen Hilversum verrees een reusachtige kerk. Onze trots is een toren van bijna 100 meter. Cuypers stond erop dat niet alleen het gebouw, maar ook de gehele inventaris dezelfde artistiek-ambachtelijke sfeer zou uitstralen, tot de kleinste deurknop en wandschildering toe. Hoogtepunt was wel de schets voor de Willibrord buiten de Veste met maar liefst zeven torens. Helaas is wegens geldgebrek slechts één toren gerealiseerd, maar de tekeningen maakten internationaal grote indruk.
Sommige protestanten vreesden een algehele overname van Nederland door de Roomsen. Het is meegevallen, alhoewel het een feit is dat menig stad nog steeds gedomineerd wordt door een neo-gothische reus. Maar menigeen in Nederland waardeert de wijding die van zo’n kerk uitgaat, ook al leidt dat niet direct tot kerkbezoek. Er gaat toch iets spiritueels van uit. Wat de moskeeën betreft zal zelf een ‘Oosterse’ stijl niet detoneren: de synagogen in Nederland hebben dikwijls een exotische uitstraling omdat men toen nog onder invloed van het oriëntalisme aan het jodendom een exotische tintje wilde geven. Moskeeën kunnen daar wel bij.
Natuurlijk, een zekere beperking van de hoogte in verband met de huizen eromheen zal geen afbreuk doen aan de moskee, net zoals een oproep tot gebed wel tot één keer beperkt kan blijven, de overige per mobieltje te realiseren. Maar de moskee zal een belangrijke plaats in de samenleving hebben, al was het alleen maar vanwege de herinnering aan het gebed en spirituele dimensie van het leven die onze samenleving niet kan missen. Een verbod op minaretten zou met name spiritueel een ernstige nederlaag zijn voor onze samenleving. Wat dat betreft is Zwitserland te beklagen.
Marcel Poorthuis
Dr. Marcel Poorthuis is Coördinator Relatie Jodendom Christendom aan de Faculteit Katholieke Theologie te Utrecht (Universiteit van Tilburg).
Reacties
Het bovengestelde behoeft correctie. Niet pas door Thorbecke, maar al met de Bataafse Omwenteling van 1795 werd de vrijheid en gelijkheid van godsdienst grondwettelijk vastgelegd, zodat de katholieken voortaan vrij waren om naar eigen smaak kerken te bouwen. Door geldgebrek bleven die de eerste halve eeuw echter bescheiden, ondanks rijkssubsubsidie van Willem I om de achterstand in te lopen. De Grondwet van Thorbecke van 1848 bracht vooral de scheiding van kerk en staat. Dat betekende enerzijds dat de subsidiëring werd afgebouwd, anderzijds dat de katholieken nu ook vrij waren hun kerkgenootschap naar eigen inzicht te organiseren. Al Willem I stuurde tijdens het Verenigd Koninkrijk op herstel van de hiërarchie in het noorden aan, mits hij (in tegenstelling tot later Thorbecke) invloed op de bisschopsbenoemingen kreeg. Bij het door de Belgische Opstand (1830) nooit geëffectueerde concordaat van 1827 werd Amsterdam tot bisschopszetel voorbestemd. Zie mijn boekje 'Een Kathedraal voor Amsterdam'.
Thomas von der Dunk - Amsterdam
De volksstemming was vooral ingegeven door politieke overwegingen. De Schweizerische Volkspartei (SVP) - enigszins te vergelijken met de PVV in Nederland - was daarbij de trekker. Het resultaat van de volksstemming zegt in feite dat (niet-westerse) migranten niet welkom zijn.
De christelijke en joodse organisaties in Zwitserland hadden zich nadrukkelijk tegen het minarettenverbod uitgesproken. Zij streven naar een goede verstandhouding met de moslims en er bestaat bij hen geen angst voor een 'islamisering' van Zwitserland.
Na een korte periode waarin het nieuws over de uitslag van het Zwitserse referendum ook in de Nederlandse media aandacht kreeg is de belangstelling voor het onderwerp bij ons weggezakt.
Dat geldt niet ten aanzien van het algemene gevoel van onbehagen van grote delen van onze bevolking ten aanzien van immigratie en van de islam.
Er moet nog veel gedaan worden voordat iedereen - ook de autochtoon - zich hier (weer) thuis voelt. Ook door de kerken!
Rob Steinbuch - Driebergen
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
