9/6/06
Sport en religie
Ook in theologische kring wordt de Oranjegolf waargenomen. En wat blijkt? Er is een markant verschil tussen katholieken en protestanten. Volgens de kenner van de mystiek Kees Waaijman gaat een topprestatie op sommige momenten over in genade. Waaijman die vast beter mediteert dan voetbalt, ziet zelfs de sportascese overgaan in mystiek. Van protestantse zijde horen we heel andere geluiden: sportverdwazing die overgaat in afgoderij, het oranje kalf. Ik zou de kwestie niet ter sprake brengen als ik hierin niet een heel karakteristiek verschil in benadering zie. Terwijl de katholiek graag in analogieën denkt en in allerlei culturele zaken verwantschap ziet met het geloof, denkt de protestant liever in contrast. Minstens vanaf de zestiger jaren zien katholieken de cultuur niet langer als tegenover en is aansluiting bij de moderniteit het hoogste gebod, opdat het geloof voor de moderne mens als ‘plausibel’ verschijnt.
Maar elk voordeel heb zijn nadeel. Aansluiting bij de moderne ervaring is mooi, maar als het geloof geen ‘tegenover’ meer is en in feite alleen maar analoog is met wat toch al in sport en spel ervaren wordt, waartoe dient dan nog het zout der aarde? Als dit zout zijn kracht verliest, kun je het net zo goed weggooien en dat gebeurt dan ook. De aansluiting bij de cultuur is zowat een dogma onder katholieke intellectuelen, zozeer zelfs dat de zoektocht naar een christelijk Europa in volle gang is. Termen als “het geloof geďncarneerd in de cultuur” zijn bon ton. Toch is veeleer een kenmerk van geloof, wil het nog iets van profetische kracht behouden, dat het terzijde van de cultuur staat of zelfs ertegen in gaat. Ook het christendom verbindt zich niet onlosmakelijk met de cultuur, sterker nog, op het moment dat zulks wel gebeurt, gebeuren er niet zelden ongelukken. Het oude woord “bovennatuurlijk” herwint hier iets van zijn relevantie, al gaat het niet om een stormvrije zone die onafhankelijk van cultuur en geschiedenis toegankelijk zou zijn. De christen is er niettemin bij gebaat om de massieve identificatie van geloof en cultuur te voorkomen en gedijt het slechtste in een religieuze monocultuur. In dat licht heeft de term “christelijk Europa” iets bedenkelijks waarachter verdraagzaamheid en gebrek aan dialogische zin kan schuilgaan.
Maar ook onze steile protestant loopt een gevaar met zijn afwijzing van sport als verdwazing en afgoderij. Deze afwijzing verliest al evenzeer haar profetisch gehalte als het tot een machteloze ontkenning van het leven wordt, tot cultuurvijandige afzijdigheid.
De structuur van de roep tot heiligheid – de kern van het geloof, lijkt me - bevat een dubbele beweging: apart gesteld worden, maar ten behoeve van het geheel. Anders wordt het sectarisme of onmachtig isolement in een onvruchtbaar superioriteitsbesef.
Terug naar de sport. Valt er vanuit een gelovig perspectief dan niets over te zeggen? Natuurlijk, waar het sporten de ernst van het leven zou moeten doorbreken, is het zelf dodelijke ernst geworden, terwijl sport economie en arbeid terzijde schuift voor genieten en recreatie is hij verworden tot de zwaarste en meest commerciële arbeid, en terwijl sport een uitlaatklep tegen conflict en oorlog zou moeten zijn is voetballen zelf - met Michels - oorlog. En last but not least, terwijl sport vooral leuk is om te doen, hebben we massaal afgesproken dat we anderen voor ons de sport laten bedrijven als mediaspektakel; zoals de tv ook al voor ons spelletjes speelt, relatieconflicten oplost, seks bedrijft en zin geeft.
Toch zijn het niet dergelijke categorische uitspraken, maar vooral rustige en gedetailleerde waarneming die bron van verbazing kunnen zijn en dan ook vatbaar worden voor een gelovig perspectief. Zo stond er een paar weken geleden een berichtje in de krant dat een bergbeklimmer voor dood was achtergelaten en door een andere equipe tot diens verrassing nog levend was aangetroffen. Wat is de kwestie? Voor veel geld en na minstens een jaar intensieve training neemt een gids een groep mee naar de top. De hang om in je leven eindelijk eens een daad te stellen neemt alleen maar toe, naarmate de zin van het leven achter de horizon terugwijkt. Maar niemand in de groep is bereid bij een calamiteit van één van de leden zijn inspanning en geld te laten voor wat die is. Parool: “ieder gaat voor zichzelf”. Dit gaat dus zovér dat zelfs het gebod om een leven redden niet meer doorslaggevend is. Geen wonder dat de zin van het leven ook op de bergtop niet wordt gevonden! “Maar dat ieder voor zichzelf gaat, dat weet iedere deelnemer toch van te voren?” Maar wat je van te voren weet en toch totaal immoreel is, noemen we dan ook verdwazing, afgoderij, het naakte heidendom! Natuurlijk zou men met meerdere gidsen kunnen gaan zodat een gids bij de achterblijver kan blijven, maar hier spelen kennelijk financiën ook een rol. In mijn jongensboeken stond nog dat een berggids net als een kapitein nooit een slachtoffer mocht achterlaten, maar dat is al even geleden. De christen kan dus aan een dergelijke praktijk niet meedoen en zal zijn stem verheffen als zoiets ter sprake komt.
Christenen leven in een mooie tijd. Ze worden niet meer gesteund door een massieve christelijke cultuur hetgeen de mogelijkheid biedt dat het Woord weer werkelijk profetisch kan klinken. Maar dan moeten we niet teveel in analogieën blijven hangen en de aansluiting bij de moderniteit niet als het hoogste goed beschouwen, zonder ons van de weeromstuit in onvruchtbaar isolement te begeven.
Marcel Poorthuis
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
