20/2/10
God is net als de natuur, voor 90 procent zoek
Een natuurwetenschapper vertelde mij dat negentig procent van de natuur die hij bestudeert zoek blijkt te zijn, foetsie. “Sindsdien zijn de meeste wetenschappers wat bescheidener geworden”, zei hij. Want daar sta je met je lege retorten en sterrenkijkers die niks zien. Al dat zoekgeraakte spul wordt ’donkere materie’ en ’donkere energie’ genoemd. Die is overal, maar onvindbaar. Alleen indirect, door bijvoorbeeld de aantrekkingskracht die de donkere materie op sterren en planeten uitoefent, is te zien dat ze er wel degelijk is.
Ik antwoord dat theologen met hetzelfde probleem zitten. Zij bestuderen God die ook voor minstens negentig procent zoek is. Ook theologen moeten uit allerlei effecten concluderen dat hij er wel degelijk is: denk alleen maar aan de aantrekkingskracht van de liefde, compleet met mensen die als satellieten om hun lief heen draaien. Die God heet met een oude term ’de verborgen God’ (Deus absconditus). In de vorige eeuw waren uitdrukkingen als ’God is dood’ en ’godsverduistering’ populair. Theologen kunnen daarom eveneens last hebben van bescheidenheid. Want daar sta je met biddende handen die leeg blijven en ogen die het koninkrijk van God niet zien.
De beperkingen van hun instrumenten beletten natuurwetenschappers om die donkere materie waar te nemen. De beperkingen van hun behoeften verhinderen gelovigen om de verborgen God te vinden. Want wat doen wij als wij God zoeken? Nu eerlijk zijn want het is advent, tijd voor zelfonderzoek.
Veel mensen, antwoordt de mysticus Meister Eckhart, kijken naar God als naar een koe: daar houden ze van vanwege de melk en kaas, dus om het nut dat het beest heeft. Zulke gelovigen zoeken houvast – niet zozeer God. Zij vragen om kracht – dus niet om God. Zij zoeken de kaas, niet de koe. Zij willen ’iets’ van God, niet God zelf. Zo wordt hij onvindbaar, eenvoudigweg omdat de blik op iets anders is gericht.
Anders dan wetenschappers die het overgrote deel van de natuur kwijt zijn, laten gelovigen zelf God verdwijnen. In de kerk zoeken ze ’iets’: gezelligheid of een boeiende preek of aandacht van anderen en klagen als het niet naar hun zin gaat. Ze maken van de kerk een garagebox of rommelzolder waar je van alles kunt vinden, behalve God.
Oké, zegt u, dan stop ik met zoeken naar de vervulling van mijn wensen. Ik verwacht niet meer een mooie kerkdienst, bid niet meer om genezing van mijn herfstdepressie en die nieuwe dakkapel kan ook wel even wachten. Ik ga voor God zelf. Ik ben met niks minder tevreden dan hem alleen.
Vindt u dan God? Dacht het niet. Want wat zoekt u? De vader in de hemel of de bron van gerechtigheid. U zoekt een bepaald beeld van God. Daarmee overtreedt u het eerste gebod, want God is beeldloos. Zolang u een vader in de hemel zoekt of een bron van gerechtigheid, zoekt u iets anders dan God. Daarom zegt Eckhart: “Ik bid God elke dag dat hij mij verlost van (mijn beeld van) God”.
Zoals die donkere materie overal moet zijn, zo is God overal aanwezig. Dat is zelfs zijn naam: ’Ik ben er’. Christus zegt in deze adventstijd: “Ik sta aan de deur en ik klop”. Hoezo, zoeken?
God moet niet gezocht worden. Hij is er al. Maar wij, zijn wij er wel? Onze wensen en beelden leiden ons voortdurend van hem af, zodat hij onvindbaar wordt. Wat kunnen we dan doen? Eigenlijk heel weinig. Het belangrijkste is: stoppen met zoeken.
Verder niets? Ik zou zeggen: doe iets leuks. Neem een bad. Adem buiten de tintellucht in. Bezoek een kunstproject. Zak eens door met vrienden, dan heeft uw lief ook even rust die duizelig wordt van uw satellietgedraai. Kortom: ga genieten want dan ben je in het hier en nu en word je open voor God.
Maar, zegt u, wat als mijn zaak failliet gaat of mijn gezondheid bedreigd wordt, mag ik dan God niet aanroepen? Natuurlijk wel, maar dan bent u als iemand die roept om de bril die hij om zijn hals heeft hangen. Eckhart zegt: dank liever God dat hij u überhaupt een zaak en gezondheid gegeven heeft die u kon verliezen.
Waarom zoekt u eigenlijk steeds weer naar God? Wilt u soms dat hij verborgen blijft? Want het geeft een boel onrust als hij verschijnt. Kijk naar wat er rond Kerst in het evangelie gebeurt: een priester wordt met stomheid geslagen, zijn bejaarde vrouw wordt zwanger, een hele basisschool wordt uitgeroeid, Maria en Jozef moeten halsoverkop vluchten….
Nee, wij willen vrede op aarde, niet God. Zolang we God zoeken die er allang is, weten we zeker dat we hem niet vinden. Gelovigen zijn zo clever, daar kunnen wetenschappers nog van leren.
Jean-Jacques Suurmond
Dr. Jean-Jacques Suurmond is psychotherapeut, predikant en columnist van Trouw. In dit dagblad (www.trouw.nl) schreef hij op dinsdag 8 december 2009 bovenstaande in zijn wekelijkse column. Zie ook www.jean-jacquessuurmond.nl
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
