31/8/07
Reactie op abt Baeten
Abt Baeten heeft zijn sporen verdiend met zijn inzet voor een kerk van vrijheid en onderlinge verbondenheid. Teveel wordt door polarisatie elk vrij gesprek onmogelijk gemaakt en worden beide polen van die polarisatie in eenzijdige stellingen teruggedrongen.
Terecht wijst abt Baeten erop dat de roep om de Tridentijnse mis soms verbonden is met ultrareactionaire krachten die de kerk schade toebrengen en zelfs het Tweede Vaticaans Concilie ongedaan willen maken. Zo is er de groep rond Lefebvre die zich niet alleen heeft afgescheiden, maar ook de dialoog met andere godsdiensten zoals neergelegd in Nostra Aetate betreurt alsook de vrijheid van geweten (Dignitatis Humanae). En er zijn meer signalen van polarisatie, ook op liturgiegebied.
Van een Nederlandse pastoor kon worden opgetekend dat "het eerste wat men moet doen is de litrugiewerkgroep naar huis sturen". Grove reactionaire borrelpraat die niet in de pers hoort, maar aan die borreltafel dient te blijven (en wellicht zelfs daar niet).
Zoals bekend is de liturgievernieuwer van Vaticanum II, Bugnini, op allerlei manieren het leven zuur gemaakt, een kerk van Christus onwaardig.
Toch vraag ik me af of abt Baeten in zijn reactie niet een beetje zelf slachtoffer is geworden van de polarisatie die hij zo moedig bestrijdt. De kwestie of de priester met zijn rug naar het volk celebrerend niet als in elk geval één mogelijke praktijk kan worden toegestaan, heeft immers diepe bijbelse en historische wortels.
Onder invloed van een dialogisch denken is de priester als tegenover van het kerkvolk gaan fungeren. Begrijpelijk, maar tegelijkertijd maakt dat diens rol, reeds verankerd in tempeldienst, als representant van het volk, onduidelijk. Feitelijk heeft de priester in de bijbelse offerdienst een representerende functie en berust zijn gezag vooral op die representatie, niet op een dialogisch talent. Zowel liturgische kleding als zijn houding vormen zoiets als een objectief kader die voor de moderne op subjectiviteit gestelde mens misschien wel moeilijk ligt, maar tegelijkertijd een liturgie mede tot liturgie van alle gelovigen maakt, in ruimte en tijd.
Daar komt nog iets bij: juist omdat nog steeds heel wat kerkgebouwen een (neo)gotische orientatie hebben krijgt de priester een onevenredig groot accent als tegenover van het kerkvolk.
Ik persoonlijk denk dat men de voorganger niet moet overvragen aangezien doorgaans de communicatieve vaardigheden beperkt zijn. De voorganger is al teveel manusje-van-alles geworden. Vergelijk een uitvaart van vijftig jaar geleden maar eens met een uitvaart nu en realiseer wat een extra werk ervoor komt kijken!
De liturgie en het sacrament vormen zelf het heilig raamwerk waarbinnen voorganger en gelovigen hun geloof kunnen beleven, niet de persoonlijke talenten van de priester. Dit is waarschijnlijk het heilzame van het ex opere operato, althans zo voel ik het als leek sterk!
Daar waar men een kwartslag roteert ontstaat meer de voorganger temidden van de kring der gelovigen, eventueel in ellips met dubbel brandpunt van woord en altaar, maar de orientatie naar het oosten die ook wat waard is gaat ermee verloren. We zullen ons nog eens de haren uit het hoofd trekken voor alle teloorgang van neogothiek in Nederland.
Nieuwe praktijken kunnen hier nieuwe inzichten bieden, maar elke realisatie zal ten koste gaan van andere mogelijkheden. Eén ideale vorm is er niet, daar is de liturgie te zeer een levend organisme voor.
Ook is de offerterminologie van de eucharistie te kostbaar om louter als verouderd en als zogenaamd conservatief terzijde te schuiven.
Het gaat inzake de kwestie van de priester met de rug naar het volk dus om een historisch complexe traditie, immers al eeuwen voor Vaticanum II zijn er praktijken bekend dat de priester met het gezicht náár het volk celebreerde, als ik het wel heb zelfs in de Sint Pieter. Misschien is een discussie over De geest van de liturgie van Joseph Ratzinger op deze website wel een goede mogelijkheid!
Hoe dan ook is het dus zaak om ruim baan te geven aan liturgisten, bijbelkenners, godsdienstwetenschappers en theologen om zo de rijkdom van de christelijke traditie voor het voetlicht te brengen. Binnenkerkelijk gekrakeel verarmt ons zicht op die rijkdom. Wat de feitelijke (pluriforme) praktijk moet worden is dan nog vers twee en het staat ieder vrij om zich verre te houden van reactionaire krachten. Maar polarisatie werkt verarmend naar beide kanten toe!
Marcel Poorthuis
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
