24/9/11
Donkere nacht
Lezing: Hooglied 5,2-6,1
Op weg naar het station om de trein naar mijn werk te nemen kom ik langs de Oude Kerk op de Oudezijds Voorburgwal. En daar staat ze: zo’n ouderwetse grote struik met rode rozen. Ze bloeit deze dagen in volle pracht aan de kopse kant van de kerk, aan de oostelijke buitenmuur van het priesterkoor. Bloeiende rode rozen die mij elke werkdag vertellen dat de liefde onder ons woont. Dit oude kerkgebouw getuigt daarvan vanaf het prille begin van Mokum. Een besef van liefde, dat de Eeuwige van ons houdt, van generatie op generatie doorgegeven, of je het gelooft of niet, tot op vandaag. Zichtbaar in rode rozen, een passie die niet overgaat, ook al wordt ze verderop in alle soorten en maten te koop aangeboden tussen zoveel andere verslavende middelen vanuit een duister spel van onder- en bovenwereld. Maar deze liefde bloeit daar ook, zomaar, gratis, om niet.
Rode rozen. Wie ze ziet, begint vanzelf te zingen. Het gaat fladderen in je hoofd en de poëzie begint te stromen. Zo gaat dat in het Hooglied. Een kleine bundel liefdesliederen. Sommigen zeggen dat het een verzamelbundeltje van losse liedjes is. Proef ze maar, ieder op zich. Anderen zien er een samenhang is, een lijn, een ontwikkeling, stappen op de weg van de Liefde.
In het eerste hoofdstuk wordt het verlangen gewekt. Twee mensen hebben elkaar gezien en er trilt iets in de lucht tussen hen. Dan in het tweede hoofdstuk roept de een de ander naar buiten. Kom tevoorschijn mijn lief. Sta op en kom uit je schulp! Doornroosje wordt wakker gekust. De derde stap gaat over wakker liggen in je bed. Over woelen en zoeken en vol zijn van die ander. Hemelse dromen over de prins op het witte paard en een schone prinses aan de horizon. In het vierde hoofdstuk bereikt het verlangen zijn kookpunt. De geliefden gaan open voor elkaar en staan op de drempel van het paradijs. Het land van melk en honing proeven ze in elkaars mond. Eros en agapè bezielen elkaar. De droom wordt bijna werkelijkheid. Zo komen we bij vandaag, het vijfde hoofdstuk.
U merkt dat ik zo inclusief mogelijk over de geliefden probeer te spreken. Het Hooglied spreekt over zij en hij, over man en vrouw. Zo was dat toen 2500 jaar geleden. Maar de openbaring gaat verder. De liefde bouwt vele woningen. De regenboog van Gods verbond kent vele kleuren. Zo hebben we in de 20e eeuw ontdekt dat de liefde ook woont tussen twee vrouwen en tussen twee mannen en tussen alle mensen van de aardbol. Dat was natuurlijk al lang zo, maar sinds kort mag en kun je dat in alle vrijheid zeggen en doen. Op vele plaatsen kan dat, maar nog niet overal, zoals gister zichtbaar werd in Rusland en eergisteren in Kenia. Inclusief, insluitend; voor zover dat lukt in mijn spreken, omdat de vrouw in het Hooglied ook staat voor Israel, voor de gemeente, voor de hele mensenfamilie wereldwijd en dat sluit mannen en vrouwen in. In de kleinste en intiemste verbinding doet de hele wereld mee. Ze staan niet los van elkaar. Ik ga verder met het hoofdstuk van vandaag.
“Ik sliep, maar mijn hart was wakker”. Een veelzeggend begin. De geliefde staat voor de deur. Hij roept om open te doen, maar de deur blijft dicht. Pas later zal zij opendoen, maar dan is het te laat. Onbegrijpelijk dat dit tussen twee mensen gebeurt die zo vol zijn van elkaar. Toch is zij in slaap gevallen, hoewel haar hart weet en wakker is. Slapen met een wakker hart. Ik dacht even aan ouders die pas een kind hebben gekregen en bij het eerste geluidje van hun baby wakker zijn. Maar de geliefde ander is geen baby, waarvoor we zorgen, ook al is die neiging nooit helemaal afwezig. De neiging om de ander in een gouden kooitje op te bergen en te willen vasthouden in een beeld, een dogma, een verwachtingspatroon. Nee, die ander is zoals jij, uitdagend, een mens op eigen benen die verbinding wil als jij de deur opent.
“Ik sliep, maar mijn hart was wakker”. Is het spel van toenadering teveel geworden? Uitgeput in slaap vallen na zoveel opwinding en verrukking, zoveel kussen en aanrakingen, dat de lichaamsstoppen zijn doorgeslagen? Ook al kan de liefde een mens manisch maken en superenergie geven, ook de aantrekking heeft haar grens. Even slapen om nieuwe liefdesenergie op te doen. Zou het daarom gaan? Het slapen heeft dramatische gevolgen: de geliefde is weg, zoeken en roepen zonder antwoord, mishandeld worden door de bewakers van de stad, steun zoeken bij vrienden en uiteindelijk ziek worden van liefde. Het is een donkere nacht, een nachtmerrie.
Slapen en waken. Twee polen die ons mensenbestaan kleuren. Twee polen die met elkaar in conflict kunnen raken. Letterlijk en figuurlijk. Hoe herkenbaar! Je bent volledig in beslag genomen door je werk en vergeet jezelf. Iedereen te vriend willen houden ten koste van eigen mening en gevoelens. De waan van de dag volgen en geen tijd meer voor verdieping en kritische bezinning. Altijd maar druk bezig zijn om de diepere pijn die van binnen zit, niet te voelen. Alle tijd voor hobby’s en eigen dingen en je geliefde verwaarlozen en vrienden vergeten. Perfect moeten wezen om eindelijk de erkenning van je vader te krijgen. Snelle oordelen vellen omdat je bang bent voor het andere en vreemde van de ander.
Slapen is sluiten, je ogen en oren dichtdoen, wegkruipen onder je warme dekbed, de verbinding met buiten uitzetten, je opsluiten in jezelf. Wie slaapt of slaapwandelt levert zich uit aan de automatische piloot van zijn lichaam en hoort niet langer de stem van zijn hart, de klop op de deur, de wereld buiten waar je deel van bent. Ik was buiten en jij bent binnen. Ik zocht je, waar je niet bent. Ik was bang om naar je te luisteren en me over te geven, mij los te laten maken van wat ik niet ben. Hoe herkenbaar voor ons en voor de vertellers en dichteressen van de bijbelse verhalen. Hoe vaak gaat het niet over: niet luisteren naar de stem van je vrijer, je bevrijder en daardoor ver van huis raken, je ware zelf kwijt raken, verloren lopen in den vreemde. Dat is ballingschap. Vaderloos en moederloos zijn, maar vooral moedeloos en eenzaam.
Niet luisteren naar de stem in je hart maakt ziek. Maar gelukkig is daar de gemeente, de dochters van Jeruzalem, de vriendenkring waar de deur open staat. Zij gaan helpen zoeken en zij vertelt wie ze kwijt is. In geuren en kleuren laat ze haar hart spreken. Zijn schoonheid wordt van boven tot onder beschreven. Een kunstwerk, een juweel, de David van Michelangelo in Florence verbleekt erbij. Maar bovenal: hij druipt van mirre. Het deurslot dat hij aanraakt en wil openen, zit er vol mee en zijn lippen druipen ervan. Deze zeer kostbare zalfolie speelt in de bijbelse verhalen een zeer bijzondere rol. Waar hemel en aarde elkaar raken, waar erotiek en spiritualiteit elkaar omhelzen, waar het diepste en het hoogste elkaar ontmoeten, daar geurt de mirre, overvloedig en weldadig. Op drie plaatsen druipt de mirre: in de tent van de ontmoeting in de woestijn, op het bed van de geliefden, en in de voerbak en het graf waar de Messias. de Gezalfde, verschijnt en verdwijnt.
De drie koningen brengen het aan het begin (Mat 2, 11) en Jozef van Arimatea zalft hem ermee op het einde (Joh 19, 39), maar ergens daartussen zalft een onbekende vrouw Jezus tot Messias, Gezalfde, en haar gebaar is onvergetelijk. Sinds haar bloeien er rode rozen en laat de geur van de liefde ons niet in de steek. De messiaanse schoonheid van de ander heeft het harnas om mijn ziel gekraakt, licht breekt door in de nacht.
André Wesche
André Wesche is voorganger in de Dominicusgemeente te Amsterdam en hield daar bovenstaande toespraak op zondag 29 mei 2011 in het kader van de serie over het Hooglied.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
