21/11/07
De halve waarheid
Sinds het uitkomen van de brochure Kerk en ambt, onderweg naar een kerk met toekomst van de Dominicanen in het najaar van 2007 is er een discussie gaande over de eucharistie of beter: het gebrek daaraan in Nederlandse parochies en vervolgens met name over de vraag wie er mag voorgaan in deze viering. Los van theologische argumenten valt er vanuit het vakgebied Kerkopbouw ook het een en ander over dit onderwerp en deze problematiek te zeggen.
Veranderde samenleving
Vanaf de jaren van het Tweede Vaticaans Concilie waar de auteurs van de brochure o.a. op teruggrijpen, en de huidige situatie is er veel veranderd in onze samenleving en daarbinnen met de katholieken. Zij zijn in die jaren in aantal meer dan gehalveerd (van 35% in de jaren zestig naar 16% van de bevolking in 2006). En volgens de prognoses zakt het nog naar 10% in het jaar 2020. Dat is niet de vrucht van het ontmoedigingsbeleid van bisschoppen of de kerkelijke hiërarchie, maar het effect van een tijdsbeeld en cultuur die je kunt typeren met begrippen als: secularisering en ontzuiling, individualisering en mobiliteit. We zijn verhuisd uit het vertrouwde ‘dorp van Wim Sonneveld’ en gaandeweg wereldburgers geworden. Instituties zoals kerken, maar ook (vak)verenigingen en politieke partijen, hebben het vandaag moeilijk en hebben veel leden verloren. Mensen trekken zich steeds meer terug in hun privédomein en hun eigen (inter-)netwerk. Ze zijn nauwelijks nog verbonden met de directe omgeving, de buurt of wijk.
Veranderingen m.b.t. kerkgang
Een andere tijd valt ook af te lezen aan het aantal betrokken kerkleden. Als je bijvoorbeeld alle wekelijkse kerkgangers van alle kerkgenootschappen bij elkaar optelt ( 816.000) en deelt door het aantal kerkgebouwen dat zij met elkaar hebben (4240), dan hebben gemiddeld iedere 200 kerkgangers een eigen gebouw. De helft daarvan is bovendien een kostbaar monument!
Alleen al in het bisdom Haarlem hebben we 186 kerkgebouwen voor 35.949 kerkgangers in het weekend. De verhouding hier is gemiddeld 1 op 193. Er zijn parochies met het dubbele aantal kerkgangers, maar een aantal haalt de helft daarvan niet eens! Het bisdom heeft daarbij in vergelijking met vroeger ook veel minder pastoraal werkenden. In actieve dienst (zonder een groot aantal emeriti): 89 priesters, 12 diakens en 64 pastoraal werk(st)ers, totaal 165. Als de priesters in een weekend op twee plaatsen zouden voorgaan, kan er bijna overal een eucharistie zijn. Maar dan moet je wel optellen en echt eerlijk delen!
Toekomstgericht
Het allerbelangrijkste is het wellicht om niet alleen maar te blijven “staren op wat vroeger was”, maar eens werkelijk de handen ineen te slaan en aan ‘iets nieuws te beginnen’. We hebben, zoals gezegd, te maken met het aantal katholieken dat enorm is terug gelopen, het aantal kerkgangers dat nog steeds daalt en het aantal pastores dat ook niet meer is wat het geweest is. Maar gelet op deze aantallen permitteren we ons vandaag wel te veel parochies, te veel kerkgebouwen en te veel vieringen.
En ook dat is pas de halve waarheid. De volkskerk is immers echt voorbij. Uit die periode stamt namelijk dat fijnmazig netwerk van kerkgebouwen en wel in elke stadswijk, in elke buurt en elk dorp. Zelfs de vrijwilligerskerk die ná het concilie opkwam, vrucht van inspraak en medezeggenschap, is al over de top. Bovendien zijn we er toch niet primair om het alleen met elkaar in een slinkende gemeenschap te blijven doen. We zullen dus echt de bakens moeten verzetten en samenwerking met elkaar moeten zoeken in een regio of ander verband.
Dankzij die samenwerking krijgen ook de priesters, diakens en pastoraal werk(st)ers eindelijk de mogelijkheid te werken aan de missionaire opdracht in de wereld van vandaag. Maak tijd en energie vrij om de boodschap van het evangelie aantrekkelijk(er) te brengen naar mensen van deze tijd. Mensen die snakken naar spiritualiteit en zingeving. Daar zijn nieuwe initiatieven voor nodig. En dat begint meestal niet met een eucharistieviering!
Laten de parochies en pastores zich dus vooral kritisch bezinnen op hun taak als kerk in deze tijd, wat ze zijn en hoe de toekomst eruit ziet, en daar de consequenties uit trekken die er bij passen. De echte missionaire taak raakt nu te veel ondergesneeuwd door de focus op problemen die uit het verleden zijn voortgekomen.
Martin Frederiks
Drs. M.N.F.M. Frederiks is stafmedewerker kerkopbouw van het bisdom Haarlem. Deze bijdrage verschijnt ook op de website van het bisdom (http://www.bisdomhaarlem.nl/main.htm), en in de publicaties van het bisdom zoals Samen Kerk en Analecta.
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
