10/12/09
Academische vorming priesterstudenten noodzakelijk
De opheffing van de Utrechtse priesteropleiding, het Ariënskonvikt, is een slechte zaak voor theologisch en gelovig Nederland. De academische vorming van priesterstudenten blijft noodzakelijk.
De beslissing van aartsbisschop Eijk om zijn priesterstudenten niet langer aan de Faculteit Katholieke theologie te laten studeren, maar in de bossen van het seminarie de Tiltenberg, heeft voor het nodige tumult gezorgd. Allereerst wekte het verbazing dat Eijk, zelf grootkanselier van de Faculteit Katholieke Theologie, zijn studenten naar een seminarie stuurt. De mogelijkheid dat zijn studenten vanuit de Tiltenberg bij Haarlem hun studie in Utrecht vervolgen lijkt immers wel heel klein. Intussen blijft de Faculteit Katholieke theologie de enige door Rome goedgekeurde ambtsopleiding die tevens voluit academisch wetenschappelijk is. Dat betekent niet louter godsdienstwetenschappen zonder een levende band met het geloof. Dat betekent ook: geen pastoraat zonder een grondige confrontatie met moderne academische wetenschap. Deze unieke combinatie is zowel voor de theologie als voor de samenleving van groot belang, ook (of juist!) als de samenleving daar minder oog voor heeft.
Intussen blijft één kwestie bij alle tumult onderbelicht: wat zijn de voordelen van een seminarie, wat de voordelen van een convict? Wij menen dat het hier niet gaat om een of-of. Het convictmodel kent een spiritueel samenleven van de studenten waarbijl hun studie grotendeels op de universiteit wordt gevolgd, aan een theologische faculteit dus. Dat betekent dat deze priesterstudenten de collegebanken delen met de grote groep studenten, mannen en vrouwen, die wellicht ook het pastoraat in willen, dan wel in media, onderwijs, hulpverlening en beleidsfuncties of wetenschap werkzaam willen zijn. Het contact van priesterstudenten met deze moderne context kán een bedreiging vormen voor hun celibaat, maar alleen als dat celibaat sowieso geen positieve spirituele keuze behelst, maar gebaseerd is op een angstvallig afhouden van affectiviteit.
Het seminarie biedt bescherming van het celibaat, maar die is wellicht schijnbaar: de afwezigheid van vrouwen in het dagelijks leven kan immers niet het hele leven worden volgehouden. Deze priesters worden wel geacht in het pastoraat te functioneren! Ook een seminarie kan priesterstudenten goed begeleiden in hun keuze voor het celibaat, maar het lijkt wenselijk dat het convictmodel minstens enkele jaren als leefvorm wordt gepraktiseerd, ook voor seminariestudenten. De locatie in de grote stad zal een noodzakelijke aanvulling vormen op de gezonde boslucht van het seminarie, als men tenminste als priester onder de mensen wil verkeren. Dit wat betreft de sociale kant van convict en seminarie.
Dan is er de kwestie van het academische niveau. De priesteropleiding heeft van oudsher een mengeling te zien gegeven van echte academische wetenschap en een meer beroepsgerichte opleiding, zeg maar HBO. Lang niet alle priesterstudenten hebben de wetenschappelijke ambitie om de talen Grieks, Latijn, Hebreeuws te leren, zich grondig in moderne filosofie te verdiepen, geloof in de moderne samenleving te bestuderen aan de hand van godsdienstpsychologie en –sociologie. Theologie is een veeleisende en breed georiënteerde studie, die op academisch niveau heel wat vraagt van de student. Toch lijkt het zowel voor de theologie en voor de samenleving van groot belang dat er mensen zijn die op academisch niveau en staande in de maatschappij het debat over levensvragen kunnen aangaan. Dat de samenleving zelf de theologie nogal eens de rug toekeert, maakt de positie van de academische theologie natuurlijk zwakker en versterkt de neiging om in het seminarie de veilige toevlucht te zoeken.
Wij zien op twee manieren een vruchtbaar samengaan van priesteropleiding seminarie en academische theologie:
In stand houden van het convictmodel, eventueel op financieel bescheiden schaal en sobere levensstijl, om zo priesterstudenten direct met de academische theologie in contact te houden. Ten tweede: de beste seminariestudenten zouden enkele jaren aan de Faculteit Katholieke Theologie hun studie moeten vervolgen. De pretentie van het seminarie Tiltenberg dat ook daar theologie op academisch niveau bedreven wordt, kan nauwelijks uit publicaties worden gestaafd. Een visitatiecommissie vanuit de universiteit zou daarin helderheid kunnen scheppen. Evenmin komen uit het seminarie Tiltenberg theologen voort die in het maatschappelijk debat hun partijtje weten mee te blazen. De Faculteit Katholieke Theologie daarentegen combineert de ambtsopleiding met een zeer breed aanbod van theologie op academisch niveau, en leidt op voor pastoraat, onderwijs, media, wetenschappelijk theologisch onderzoek op het hoogste niveau en nog veel meer. Daarin brengt de beslissing van aartsbisschop Eijk geen verandering: de FKT blijft de enig goedgekeurde ambtsopleiding op echt academisch niveau in Nederland en is dus van groot belang voor de toekomst van de theologie. Zowel priesterstudenten uit de diverse bisdommen als breed theologisch geïnteresseerde studenten blijven bij ons van harte welkom. Er is geen sprake van dat de Faculteit Katholieke theologie door de beslissing van Eijk in het voortbestaan wordt bedreigd. En nog steeds geldt dat excellente seminariestudenten zich bij ons verder kunnen specialiseren.
Marcel Poorthuis en Frank Bosman
Dr. Marcel Poorthuis en drs. Frank Bosman zijn theoloog en verbonden aan de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg. Bosman houdt een overzicht bij van de ontwikkelingen op zijn weblog.
Reacties
De academische vorming van priesters kan niet los gezien worden van hun roeping. Sinds het vroege christendom hebben pastores in wording zich afgezonderd om zich intensief bezig te houden met de Bijbel en theologische en/of andere geschriften. Een priester is naast herder ook altijd predikant. Het was een positieve ontwikkeling in de geschiedenis van de kerk en het aartsbisdom Utrecht dat priesterstudenten hun academische vorming ook konden krijgen op een nabije niet interne universiteit. Dit bevordert de diversiteit aan talenten onder priesters in Nederland. Wij moeten kijken naar de resultaten. Er zijn veel theologisch/academisch onderlegde pasores in de Nederlandse kerkprovincie werkzaam. Dit reflecteert in hun preken. Het Ariënsconvict heeft generaties goede theologen voortgebracht! Zij zullen deze wijsheid, kennis en talenten zeker aanwenden in de nieuwe situatie. Hoe deze er ook uitziet.
Thijs Cornelissen - Rijssen
De priesteropleiding binnen de kaders én muren van één van de grootste ordes heeft ons zeker een goede aanzet tot academische studie gegeven. De orde kende vele gepromoveerde én goede docenten. De spirituele vorming liet al iets te wensen over. De grondige kennis van en de verdieping in de franciscaanse geest kwam pas na de jaren Vijftig in beweging. Ze leverde ondermeer de Franciscaanse Beweging op, van leden van orden en congregaties én van zgn. leken. Zonder te kunnen en te willen ingaan op de tekorten en zelfs schade die door de beslotenheid van studiekloosters zijn aangericht, getuig ik wel van de onaanvaardbaarheid van die separatie. Het wonderlijke is wel, dat menigeen toch als broeder-priester of als broeder met een andere beroep/roeping goed heeft geleefd en gewerkt. De schade bij minstens een deel van de goedwillende (ex)leden is er niet minder om.
Jac van Dam - Nijmegen
Is hier rekening gehouden met het feit, dat Rolduc en de Tiltenberg een officiële academische opleiding zijn geworden?
Hoe dan? De HBO-opleiding is verbonden met de Universiteit van Lateranen in Rome, en die heeft de academische graad gegeven. Aangezien de graden van het Vaticaan door Italië worden erkend, gelden ze voor de gehele Europese Gemeenschap.
De diploma's worden aan een dependance van Onderwijs en Wetenschap voorgelegd. Hierover heb ik contact met een kamerlid van het CDA. Civieljuridisch is de zaak namelijk ondoorzichtig, en uiteindelijk zou men de zaak weleens in Italië moeten aankaarten.
Dít is dé essentiële reden, waarom Wim Eijk naar de Tiltenberg overstapt: het gaat hem niet direct om de vorming, maar er is ook sprake van een universitaire graad lós van Utrecht....
John van Wieringen - Delft
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
