16/5/12
God klokt en borrelt in slangetjes en infusen
De zachte zorg speelt zich af in een harde, medische omgeving. Een verpleegkundige die begaan is met mensen, komt terecht in een wereld vol protocollen en wetenschappelijk beproefde medicijnen en apparatuur. Het bijhouden van gegevens op de computer vraagt veel tijd. Velen in de zorg klagen dat ze te weinig aan de patiënten toekomen waardoor het werk hen steeds minder inspireert.
Toch, zegt mystica Florence Nightingale, kan ook het volgen van protocollen, je handen wassen voordat je een wond verbindt, het inbrengen van een katheter, inspireren. Zij ziet geen tegenstelling tussen spiritualiteit en techniek. Een bedpan legen is een gebed, een verband aanleggen een religieus ritueel.
Aandacht is het geheim. Dan worden we uit onszelf getrokken door datgene waarop onze aandacht is gericht en krijgen gewone bezigheden iets bezielends. God vinden we niet door hem te zoeken, maar door onszelf te vergeten. Vergelijk het met een ambachtsman die met liefde en toewijding een stoel maakt. Zo iemand kan daar helemaal in opgaan. Waar anderen jarenlang voor mediteren of dure workshops volgen, gebeurt met zo’n vakman terwijl hij in zijn stoffige werkplaats een stoelpoot snijdt: hij vergeet zichzelf. Werk waarin je hart ligt, dat je met aandacht doet, zegt Nightingale, is een betere weg naar spirituele verdieping dan alle geestelijke oefeningen bij elkaar. Want daarin blijven we uiteindelijk maar met onszelf bezig.
Nooit werken we zo goed en met oog voor detail als wanneer we onszelf vergeten. Een timmerman die helemaal opgaat in zijn werk zal een perfecte stoel maken. Die man in overall wordt één met dat meubelstuk en verkeert daarmee in het gezelschap van de grote mystici, zoals een verzorger die met aandacht een bed verschoont, teamlid wordt van Florence Nightingale.
’Tijd vinden’ luidt het thema van de komende maand (november 2010/red.) van de spiritualiteit. Het is zo druk, hoor je medewerkers in de zorg vaak zeggen. Nightingale waarschuwde voor het gevaar van ’harde routine en geren’. Hoe staan we eigenlijk in ons werk? Zit de drukte niet vooral in onszelf? Als je met aandacht werkt, krijg je innerlijk veel meer ruimte voor alles wat er op je af komt – zelfs al sta je er op de afdeling alleen voor. Dan ben je ook niet meer continu bezig met je af te vragen wat anderen van je werk vinden. Dat geeft ook drukte. Nightingale zegt het haar favoriete schrijver Thomas van Kempen na: ’laat jezelf los en je zult grote innerlijke vrede vinden’ – met een mystieke term: ’de genietende eenwording met God’. Die is het kalme oog in de storm die het werk soms kan zijn.
In een recent onderzoek naar spiritualiteit in de zorg vertelde een verpleegkundige: als ik iemand was, zie ik zijn wezen. Zo kun je ook zeggen: als ik met aandacht medicijnen klaarzet of een infuus inbreng, zie ik het wezen van de dingen.
Waarom vinden we dan vooral het contact met mensen bezielend? Nightingale zegt: omdat we zo graag bemind willen worden. Je wilt een patiënt zien glimlachen, je wilt gewaardeerd worden, dat maakt je dag goed. Maar zo blijven we wel druk met onszelf bezig. De uitnodiging is om de grenzen van onze liefde te verruimen, om ons minder om onszelf te bekommeren en te gaan zien dat het werk zélf naar ons glimlacht – in een soepele injectie, in een glanzend urinaal, in zo’n vernuftig kil apparaat. God klokt en borrelt in slangetjes en infusen.
Nightingale’s tijdgenoten waren verbaasd dat ze meer bezield werd door het geheel van haar werk dan door de individuele patiënten – al ’kusten die haar schaduw’ wanneer die op hun bed viel. Juist omdat zij hun waardering niet zo hard nodig had, kon ze er werkelijk voor hen zijn.
Toen ik vorig jaar als geestelijk verzorger in een zorgcentrum begon, ontdekte ik dat ik vaak aan de computer zat. Ik kreeg het gevoel dat ik niet genoeg aan mijn ’eigenlijke’ werk toekwam, namelijk het contact met de mensen.
Dat is veranderd. Alles wat ik in die zorginstelling doe, ervaar ik nu als mijn ’eigenlijke’ werk: of ik nu meedenk over een beleidsstuk of luister naar een bewoner, of ik nu aan mijn toetsenbord zit of in een kerkdienst sta.
Wie met aandacht werkt, ervaart geen competitie tussen het contact met mensen en de technische of administratieve kant van het vak. In beide aspecten van het werk kun je opgaan en jezelf vergeten, beide kunnen bezieling geven, in beide kan het goddelijke aanwezig worden. Dan wordt het werk een uitdrukking van ons wezen en groeien we als persoon. Dat wordt bevorderd door een organisatie die spirituele waarden stimuleert zoals aandacht, respect, authenticiteit en creativiteit.
Wie in zijn werk zichzelf vergeet, vindt God en daarmee tijd.
Een eeuwigheid.
Jean-Jacques Suurmond
Dr. Jean-Jacques Suurmond is geestelijk verzorger en columnist van Trouw. In dit dagblad (www.trouw.nl) schreef hij op 26 oktober 2010 bovenstaande tekst in zijn wekelijkse column. Zie ook www.jean-jacquessuurmond.nl.
Reacties
Subliem!
Gerard Mathijsen - Egmond-Binnen
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
