27/1/08
Bisschop kan de tijdgeest niet keren
Waarom is de nieuwe aartsbisschop Eijk zo lauw ontvangen?
Het is opvallend dat de benoeming van de nieuwe aartsbisschop Eijk zo weinig publieke reacties heeft opgeroepen, zij het dat er gewezen werd op zijn ethische rechtlijnigheid, waarmee hij zich omhulde als docent aan het seminarie met name op het gebied van de homofilie en euthanasie. Ook werd gezegd dat hij een goed bestuurder is, die orde op zaken weet te stellen, maar ook dat kan met rechtlijnigheid te maken hebben. Er werd echter weinig gezegd over zijn pastorale instelling, die voor het bisschopsambt toch een van de belangrijkste vereisten is.
Hoe komt het toch, dat zijn benoeming zo weinig reacties heeft opgeroepen, tenzij van hen die juichen dat door hem de orthodoxie gewaarborgd is? Enkele decennia geleden was de kerk in rep en roer wanneer er opnieuw een behoudend figuur een bisschopszetel besteeg. Is het onverschilligheid of wellicht gelatenheid?
Dat eerste is een slecht teken, omdat het mensen niet meer interesseert, wie er tot bisschop benoemd wordt. Hun ervaring is dat er toch niet naar hen geluisterd wordt. Hogere instanties gaan hun eigen gang en bewandelen geheime wegen, die onttrokken zijn aan het oog van het kerkvolk. Maar ook gelatenheid is niet best, omdat dat een uiting is van weekheid zoals bij iemand die murw geslagen wordt en alles maar over zich heen laat komen.
Maar is dat wel nodig? In wezen is een bisschopsbenoeming slechts van relatief belang voor de vitaliteit van een kerkgemeenschap. De bisschop mag dan eerder een controlerend dan een inspirerend figuur zijn, de basis moet de mogelijkheden die ze zichzelf kunnen toe-eigenen meer dan anders gebruiken. Ze worden uitgedaagd om weerbaar te zijn.
Ondanks de schijn van het tegendeel - de handhaving van een strakke hiërarchie en de nauwelijks bestaande inspraak - is de speelruimte van de kerkelijke geledingen wellicht groter dan we denken. De pastor in zijn parochie en de pastoraal werk(st)er kunnen verregaand hun eigen beleid bepalen, behoorlijk onafhankelijk van de bisschop. Ook al zal de bisschop het tot zijn verantwoordelijkheid rekenen om in bepaalde gevallen bij te sturen - hopelijk op een menselijke manier -, hij zal toch rekening moeten houden met de concrete realiteit van een geloofsgemeenschap. Wanneer er geen gewijde ambtsdragers te vinden zijn, zullen de zgn. leken het gemeenschapsgebeuren moeten dragen.
We moeten bovendien bedenken dat een bisschop nooit in staat zal zijn een tijdsgeest ofwel een bepaald cultureel klimaat te keren. Om het concreet te maken: hij kan wel uitgaan van een verouderd kerkbeeld en zijn beleid daarop afstemmen b.v. door een benoemingenbeleid, dat zijn kerkbeeld duidelijk maakt. Maar dan zullen de problemen zich verplaatsen en zich aan de basis manifesteren en indirect ook aan de top. Hij zal altijd in moeilijkheden geraken, omdat de tijdsgeest zich in de basis heeft genesteld.
Onze tijdsgeest wordt gekenmerkt door een sterk individualistische mentaliteit, reden waarom de kerk in onze cultuur een sterke crisis doormaakt. Individualisme staat immers haaks op het gemeenschapskarakter van een kerkgemeenschap. Geen bisschop kan daar een eind aan maken. Integendeel, hij zal de heersende cultuur ernstig moeten nemen.
Geloofsverkondiging heeft in zulk een context geen enkel effect als de klok teruggedraaid en de heersend cultuur ontkend wordt. Cultuurpessimisme roept het tegendeel op van wat men beoogt. Mensen zullen zich nog sterker in het individualisme gaan harnassen en zich nog verder van de kerk gaan afkeren.
Christenen en a fortiori de bisschop zijn verplicht hun tijd te begrijpen, haar in ieder geval met mildheid tegemoet te treden en naar openingen te zoeken, om haar af en toe een injectie te geven vanuit een evangelische levenshouding. De christelijke gemeenschap zal opnieuw weerbaar moeten zijn en zich scherper moeten profileren in maatschappelijke kwesties als het individualisme en consumentisme, in het migratie- en integratiebeleid, in het milieu, in de toenemende kloof tussen arm en rijk. Dit alles vanuit de inspiratie, die zij vanuit het evangelie in de persoon van Jezus Christus vinden.
Zich beklagen over een bisschop, die schijnbaar beeld is van het tegendeel, heeft geen enkele zin, als aan de basis niet het ware gezicht van de kerk getoond wordt.
En dat alles vanuit de overtuiging, dat een bisschop hoe conservatief hij ook is, nooit in staat zal zijn de tijdsgeest een hele slag te doen draaien.
Ton Baeten
Emeritus abt van de Abdij van Berne in Heeswijk-Dinther
Reactie plaatsen
Reglement
- Alle reacties worden vóór publicatie door de redactie beoordeeld. Wij behouden ons het recht voor reacties te weigeren of in te korten zonder opgaaf van redenen.
- Een inzending mag maximaal 1000 tekens bevatten en moet goed leesbaar zijn.
- Lees andere inzendingen zodat u in uw reactie niet in herhaling vervalt maar nieuwe argumenten geeft. De reactie moet inhoudelijk zijn en iets waardevols toevoegen aan het artikel. Dus bijvoorbeeld geen agressief taalgebruik.
